Στα τέλη Φεβρουαρίου μια παρουσίαση βιβλίου έλαβε χώρα στην κατάμεστη αίθουσα «Ανδρόγεω» του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης. Αναλύοντας εκεί το περιεχόμενο του βιβλίου του, «Αστρονομία Κρητομυκηναϊκού Πολιτισμού», ο ερευνητής αιγαιακών γραφών δρ Μηνάς Τσικριτσής προέβη σε πρωτότυπες παγκοσμίως αποκαλύψεις, που αφορούν την τεχνολογία και την επιστημονική γνώση των Μινωιτών. Αποκαλύψεις οι οποίες προέκυψαν από την ερμηνεία παραστάσεων που απεικονίζονται σε δύο πλακίδια, από το Παλαίκαστρο Σητείας.
Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε ρωτήσαμε τον ερευνητή:
- Κύριε Τσικριτσή, πώς φθάσατε στη μελέτη αυτών των ευρημάτων;
 |
| Ο ερευνητής δρ Μηνάς Τσικριτσής ανέσυρε από τα αρχεία του Μουσείου Ηρακλείου ένα εύρημα που αλλάζει τη γνώση μας για τον μινωικό πολιτισμό |
«Τα τελευταία δύο χρόνια, ασχολούμενος με μινωικά ευρήματα που έχουν σχέση με την αστρονομία του κρητομυκηναϊκού πολιτισμού, έχω έλθει σε επαφή με πολλά ευρήματα αστρονομικού ενδιαφέροντος, τα οποία περιγράφω στο πρόσφατο βιβλίο μου. Τις εικόνες της μήτρας από το Παλαίκαστρο τις βρήκα δημοσιευμένες στην“Αρχαιολογική Εφημερίδα” του 1900, αλλά και ως σκίτσα στο βιβλίο του ανασκαφέα της Κνωσού, Εβανς, “Τhe palace of Μinos, etc.”. Ο Εβανς αναφέρει ότι οι εικόνες- που βρέθηκαν χαραγμένες σε πλακίδια αργιλικού σχιστόλιθου του 15ου αι. π.Χ.- εμφανίζουν σύμβολα της Σελήνης και του Ηλίου. Επειδή οι εικόνες δεν ήταν ευκρινείς, ζήτησα από το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου την άδεια να μελετήσω το εύρημα. Ο διευθυντής κ. Γ. Ρεθεμνιωτάκης και η αρχαιολόγος Κ. Αθανασάκη με έφεραν σε επαφή με εικόνες υψηλής ανάλυσης. Με βάση αυτές και τη συσχέτιση με άλλα αρχαιολογικά ευρήματα, αλλά και ιστορικά και αστρονομικά στοιχεία που αφορούν μονάδες μέτρησης χρόνου και πρόβλεψη εκλείψεων Σελήνης και Ηλίου, κατέληξα σε μία ερμηνεία για τη χρήση της μοναδικής αυτής μήτρας».
- Η οποία ερμηνεία, συνοπτικά, είναι;
«Οτι μέσω της μήτρας αυτής περιγράφεται αναλογικός υπολογιστής που μετρά χρόνο, προσδιορίζει γεωγραφικό πλάτος και προβλέπει σεληνιακές εκλείψεις!».
- Ενα τέτοιο επίτευγμα,στην εποχή των Αργοναυτών, ακούγεται αδιανόητο.Πώς οδηγηθήκατε σε μια τέτοια ερμηνεία;
«Αρχικά μελέτησα και κατανόησα το πώς λειτουργεί ο δίσκος που αποτυπώνεται αριστερά στη μήτρα και έπειτα μελέτησα τον ακτινωτό δίσκο που βρίσκεται στη δεξιά πλευρά της. Στο κέντρο του δίσκου εμφανίζεται ένας σταυρός- ο οποίος παγκοσμίως θεωρείται σύμβολο απεικόνισης του Ηλίου. Μεγεθύνοντας το εύρημα, απαρίθμησα 18 στιγμές γύρω από το σύμβολο του σταυρού και, κάτω από τον κύκλο, διέκρινα το σύμβολο της Σελήνης (με μορφή μηνίσκου) και 28 αριθμημένες στιγμές στον εξωτερικό κύκλο. Αν οι 18 στιγμές γύρω από το σύμβολο του Ηλίου αντιπροσωπεύουν 18 χρόνια, τότε σωστά ο δημιουργός αυτής της εικόνας τοποθέτησε 28 στιγμές γύρω από το σύμβολο της Σελήνης, καθώς το πλήθος των σεληνιακών εκλείψεων ανά 18 χρόνια και 11 ημέρες είναι 28. Το φαινόμενο της επανάληψης των σεληνιακών εκλείψεων κάθε 18 χρόνια και 11 ημέρες ήταν γνωστό στους Χαλδαίους και το αποκαλούσαν “Σάρο”».
- Ομως...τα αρχαιότερα αρχαιολογικά ευρήματα αναφοράς του Σάρου από τους Χαλδαίους εντοπίζονται στο 750 π.Χ.Μια τέτοια γνώση της περιοδικότητας των εκλείψεων προϋποθέτει είτε ότι οι Μινωίτες είχαν προπορευθεί αστρονομικά ή ότι η γνώση αυτή προϋπήρχε στους Βαβυλώνιους ή τους Σουμέριους και την είχαν δανειστεί από εκεί.Επιπλέον,υπάρχει ένα deja vu: την ίδια πρόβλεψη βάσει του Σάρου την είδαμε και στον μηχανισμό των Αντικυθήρων!
«Είμαι πλέον βέβαιος ότι οι Μινωίτες ήταν από τους πρώτους- αν όχι οι πρώτοι- που ανακάλυψαν την έννοια του Σάρου. Οσο για τον μηχανισμό των Αντικυθήρων, ορθά επισημαίνετε τον παραλληλισμό. Θεωρώ ότι το “νέο” αυτό εύρημα δεν μειώνει την αξία του ευρήματος των Αντικυθήρων, αλλά μετατοπίζει τον χρόνο δημιουργίας 14 αιώνες πίσω. Ξαναγράφουμε έτσι το κεφάλαιο εισαγωγής στην ιστορία των επιστημών, με αρχή τον “υπολογιστή του Παλαικάστρου”, του 1500 π.Χ.».
- Για να προβλέψουν τις σεληνιακές εκλείψεις,οι κατασκευαστές του μηχανισμού των Αντικυθήρων χρησιμοποιούσαν έναν,απίστευτο για την εποχή τους, συνδυασμό γραναζιών.Σε αυτή τη μήτρα βλέπουμε να απεικονίζεται απλά ένα εγχάραγμα με κουκκίδες.Πώς καταφέρνει να επιτελεί τον υπολογισμό;
«Είναι όντως ένα θαύμα κομψής λύσης στη μέγιστη απλότητα κατασκευής. Δείτε: Ο εσωτερικός κύκλος χωρίζεται σε δύο ημικύκλια, που το καθένα έχει 29 και 30 χαράξεις. Αυτά τα ημικύκλια αναπαριστούν δύο σεληνιακούς μήνες, 29 και 30 ημερών, που αρχίζουν και τελειώνουν με πανσέληνο. Αν, κάθε ημέρα, μετακινούμε δεξιόστροφα μία βελόνα στον εσωτερικό κύκλο και κάθε 15 ημέρες μετακινούμε μια άλλη βελόνα αριστερόστροφα στην περιφέρεια με τα ακτινωτά τριγωνικά δόντια, παίρνουμε την πορεία της Σελήνης ως προς την πορεία του Ηλίου».
- Και γιατί αντιστοιχίζεται αυτή η διττή πορεία με τις σεληνιακές εκλείψεις;
«Αναλογισθείτε ότι έκλειψη σημαίνει στην πράξη “εξαφάνιση στη σκιά”. Αν το επίπεδο της τροχιάς της Σελήνης και της Γης συνέπιπταν, τότε θα είχαμε κάθε μήνα μια έκλειψη Ηλίου και μια έκλειψη Σελήνης. Αυτό όμως δεν συμβαίνει, διότι οι τροχιές Σελήνης και Γης βρίσκονται σε επίπεδα που έχουν μεταξύ τους μια κλίση 5 μοιρών. Τα σημεία όπου το επίπεδο της τροχιάς της Σελήνης τέμνει το επίπεδο της γήινης τροχιάς λέγονται “σεληνιακοί δεσμοί”. Οταν η Σελήνη βρίσκεται στη θέση της πανσελήνου και ο Ηλιος κοντά στη θέση ενός από τους δύο σεληνιακούς δεσμούς, τότε έχουμε έκλειψη Σελήνης. Αυτά τα δύο σημεία (οι δεσμοί) ολοκληρώνουν μια πλήρη περιφορά κάθε 18 χρόνια. Ετσι, κάθε 12 μήνες, οι κόμβοι μετακινούνται τρεις θέσεις κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού, πάντα σε διαμετρικά αντίθετες θέσεις. Ο κύκλος της περιφέρειας με τις 58 οπές στον “υπολογιστή του Παλαικάστρου” αντιπροσωπεύει την περιστροφή των δεσμών. Μετά το πέρας αυτής της περιόδου των 18,5 ετών επαναλαμβανόταν ο ίδιος κύκλος των σεληνιακών εκλείψεων. Τα στοιχεία πείθουν ότι οι κατασκευαστές της μήτρας είχαν ανακαλύψει αυτόν τον κύκλο κίνησης των δεσμών».
- Επαληθεύσατε στην πράξη ότι ο «υπολογιστής» αυτός βρίσκει σωστά τις εκλείψεις;
«Βεβαιότατα! Υπολόγισα την πρόσφατη ολική σεληνιακή έκλειψη, που έγινε στις 21 Δεκεμβρίου 2010, και έπειτα βρήκα ότι με την ίδια λογική λειτουργίας μπορούσα να προβλέψω τις εκλείψεις που θα συμβούν το 2011, όπως και άλλες που θα συμβούν τα έτη 2015, 2017 και 2018».
- Συναρπαστικό...Αλλά μιλήσατε και για υπολογισμό ωρών και γεωγραφικού πλάτους.Αυτοί οι υπολογισμοί πώς γίνονται;
«Δείτε: Αν προσανατολίσουμε τον κεντρικό σταυρό σε κατεύθυνση Βορρά- Νότου και τοποθετήσουμε στο κεντρικό βαθούλωμα μια βελόνα κατακόρυφα, τότε η σκιά της βελόνας δείχνει το σημείο του ακτινωτού δίσκου που αντιστοιχεί στην ώρα της παρατήρησης. Φαίνεται λοιπόν ότι ο μηχανισμός αυτός μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ημερήσιο “ηλιακό ρολόι χειρός”, με ώρα που αντιστοιχεί σε περίπου 58 λεπτά- δηλαδή, πολύ κοντά στην ώρα που χρησιμοποιείται σήμερα. Θεωρώντας ότι κάθε τριγωνικός δείκτης του ακτινωτού τμήματος αντιστοιχεί σε περίπου μισή ώρα, οι πέντε κουκκίδες του κάθε δείκτη τον χωρίζουν σε 5 μικρότερες μονάδες χρόνου, διάρκειας περίπου 6 σημερινών λεπτών».
- Εφόσον αυτά επαρκούν για τον υπολογισμό της ώρας,τα υπόλοιπα σύμβολα της μήτρας τι σημαίνουν;
«Σωστά το παρατηρήσατε: στη μήτρα, πάνω από τον δίσκο, υπάρχουν τρία εργαλεία για τον προσδιορισμό του γεωγραφικού πλάτους. Αν ο χρήστης του δίσκου χρησιμοποιούσε ως όργανα τις δύο βελόνες και την ημικυκλική λαβίδα που υπάρχει στο αποτύπωμα της πίσω πλευράς της μήτρας, και σημείωνε ανά εβδομάδα την άκρη της σκιάς όταν μεσουρανεί ο Ηλιος, τότε μπορούσε- με τη γωνία ω που σχηματίζουν οι βελόνες- να καταγράφει το γεωγραφικό πλάτος του τόπου όπου βρίσκεται. Σε μελλοντική μετατόπισή του, δεν είχε παρά να μετρήσει τη σκιά της βελόνας στην αντίστοιχη εβδομάδα για να προσδιορίσει πόσο βόρεια κατευθύνθηκε, ώστε να μπορεί να επιστρέψει!».
- Κύριε Τσικριτσή,η ερμηνεία αυτή που δίνετε στη μήτρα πιστεύετε ότι είναι και η μοναδική;
«Εκείνο που γνωρίζω είναι ότι η λογική της ερμηνείας μου στέφθηκε με επιτυχείς μετρήσεις τόσο των εκλείψεων όσο και της ώρας και του γεωγραφικού πλάτους. Ωστόσο το θέμα παραμένει ανοιχτό, διότι μπορεί κάποιος άλλος να προτείνει μια άλλη χρήση. Το σίγουρο πάντως είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά στον πρώτο αναλογικό υπολογιστή της ανθρωπότητας- και αυτός έχει μινωική προέλευση».
- Είναι ασύλληπτο το πόσα πρέπει να γνώριζαν για να φθάσουν σε μια τέτοια πολυπυξίδα! Συνειδητοποιείτε βέβαια,κύριε Τσικριτσή,ότι αυτή η ερμηνεία σας ανατρέπει πολλά από όσα πιστεύονται ως σήμερα για τον μινωικό πολιτισμό;..
«Θεωρώ ότι πρέπει να απεμπλακούμε από τις αγκυλώσεις που έχουν δημιουργήσει οι έως τώρα παραδοχές ότι αυτός ο πολιτισμός οικοδομήθηκε αντλώντας στοιχεία και γνώσεις του βαβυλωνιακού και του αιγυπτιακού. Η κατανόησή του οφείλει να γίνεται με μια διαθεματική προσέγγιση στα λιγοστά καμένα ευρήματά του. Χαρακτηριστικά, θα αναφερθώ σε δύο γνωστές φωτογραφίες που εμφανίζουν μινωικά καράβια. Το πρώτο καράβι απεικονίζεται σε ένα κυκλαδικό “τηγανόσχημο” σκεύος του 2300 π.Χ., με 14 ζεύγη κουπιών, πράγμα που μας παραπέμπει σε σκάφος μήκους 32 μέτρων. Σε μια άλλη παράσταση, από την τοιχογραφία της Σαντορίνης του 1640 π.Χ., διακρίνουμε ένα μεγάλο καράβι, με 26 ζεύγη κουπιών, που κατά τον συγγραφέα Cavin Μenzies αντιστοιχεί σε σκάφος 54 μέτρων. Η ναυτική αυτή εξέλιξη ακούγεται λογική για χρονική περίοδο 700 χρόνων. Δεν είναι όμως λογικό ένας πολιτισμός που είχε αναπτύξει το θαλάσσιο εμπόριο από το 2800 π.Χ. έως το 1200 π.Χ. να μην είχε αναπτύξει αντίστοιχη επιστήμη και για τις ανάγκες του. Θα έπρεπε, εκτός των άλλων, να είχε αναπτύξει τα μαθηματικά και την αστρονομία. Πράγμα που αποδεικνύουν αυτά τα ευρήματα!».
- Υπάρχει κάτι,κατά την όλη μελέτη σας,που σας εξέπληξε προς άλλη κατεύθυνση;
«Οντως, προέκυψε κάτι το συγκλονιστικό: Οτι υπάρχει μεγάλη σύμπτωση της μήτρας με τον μεγαλιθικό σχηματισμό του Στόουνχεντζ! Την ιδέα μού την έβαλε ο γιος μου Δημήτρης, που σπουδάζει στην Αγγλία, ο οποίος παρατήρησε ότι η μήτρα έχει τον ίδιο αριθμό οπών (29 + 30 στον εσωτερικό κύκλο και 57 στον εξωτερικό) με αυτές του Στόουνχεντζ. Εκεί, υπάρχει ο λεγόμενος “Κύκλος Ζ” από 29 οπές και γύρω από αυτόν ο “Κύκλος Υ” με 30 οπές. Ο εξωτερικός τελικός κύκλος, που περιβάλλει όλο το Στόουνχεντζ, αποτελείται από 57 οπές και ονομάζεται Κύκλος Ομπρι (Αubrey Ηoles). Επίσης, στο κέντρο του “ναού” υπάρχουν 19 πέτρες (το λεγόμενο Πέταλο από Γαλαζόπετρες), αλλά το ίδιο πλήθος μικρών οπών υπάρχει σε δύο περιοχές του εσωτερικού σταυρού της μήτρας του Παλαικάστρου».
- Aν αυτό δεν αποτελεί σύμπτωση και πράγματι το Στόουνχεντζ ήταν μια «μεγέθυνση» της μήτρας του Παλαικάστρου,πώς αιτιολογείτε τη συσχέτιση των δύο πολιτισμών;
«Η κατασκευή του Στόουνχεντζ είχε αποδοθεί στους αρχαίους Κέλτες και στους Δρυίδες τους, αλλά τα ανασκαφικά ευρήματα τη χρονολογούν στη 2η χιλιετία π.Χ. Την εποχή του Χαλκού, οι γνωστοί πολιτισμοί που θα μπορούσαν να σχετισθούν με τέτοιον “ναό” θα ήταν οι μεσοποτάμιοι, ο αιγυπτιακός και ο κρητομυκηναϊκός. Ωστόσο τα μόνα κυκλικά κατασκευάσματα που έχουμε σε όλους αυτούς είναι οι τύμβοι των Μυκηνών (του 16ου αι. π.Χ.)- που όμως είναι τάφοι και όχι ναοί- και το... λεγόμενο “δαχτυλίδι του Μίνωα”. Στο δαχτυλίδι αυτό διακρίνουμε ένα κυκλοτερές κτίσμα στην κορυφή ενός λόφου, που περιβάλλεται από ορθόλιθους. Αν η κατασκευή αντιπροσώπευε ένα αστρονομικό παρατηρητήριο, θα μπορούσαμε να το συσχετίσουμε με την κυκλική δομή κατασκευής του Στόουνχεντζ. Ισως, τελικά, ο μινωικός πολιτισμός να είχε σχέση με τους “Υπερβόρειους” της Βρετανίας, όπως είχε γράψει ο Διόδωρος Σικελιώτης».
Τον αποχαιρέτισα «ζαλισμένος». Στον νου μου φτερούγιζαν εικόνες από τον στρογγυλό ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς και το «τέμενος Απόλλωνος μεγαλοπρεπές, σφαιροειδές τω σχήματι» των Υπερβορείων, που περιέγραφε ο Διόδωρος. Μα... από εκεί δεν ήρθε ο Αβαρις ο Υπερβόρειος που έγινε φίλος του Πυθαγόρα; Και ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης, που περιέπλευσε το 331 π.Χ. τη Βρετανία και «υπολόγισε το μέγεθός της»... μήπως είχε έναν μινωικό υπολογιστή για να βρίσκει τη θέση του πλοίου του στην ομίχλη; Μύρια απίστευτα κατορθώματα της ναυτικής μαεστρίας Ελλήνων και Φοινίκων θα έβρισκαν την εξήγησή τους αν μια τέτοια «πολυπυξίδα» ήταν το μυστικό των καπετάνιων από την εποχή των Αργοναυτών ως εκείνη του Αρχιμήδη (212 π.Χ.). Σίγουρα ο Αρχιμήδης και οι σοφοί της Αλεξάνδρειας και της Ρόδου βρίσκονταν πίσω από τη μετεξέλιξή της στον «μηχανισμό των Αντικυθήρων», με όλη τη μικρομηχανική τελειότητα εκείνου. Αλλά αν η γνώση είχε τον σπόρο της στους Μινωίτες, τότε... μας μένουν πολλά ακόμη να ανακαλύψουμε για εκείνα που χάθηκαν στον ελληνικό Μεσαίωνα, στα χρόνια της κλιματικής αλλαγής, των σεισμών και των λιμών μετά τον Πόλεμο της Τροίας.
Κοίταξα στον ορίζοντα την Ακρόπολη με νέα μάτια: Αυτή η χώρα είναι τελικά ανεξάντλητη σε εκπλήξεις. Για την αποδοχή ή όχι της ερμηνείας του κ. Τσικριτσή μένει να αποφανθεί η επιστημονική κοινότητα. Αν τελικά ευσταθεί, ένας νέος πρόλογος θα έχει γραφτεί για την Ιστορία των Επιστημών, με κρητική υπογραφή!
(TO BHMA)
ΤΟΥ ΤΑΣΟΥ ΚΑΦΑΝΤΑΡΗ
Ειδήσεις στα Αρχαία Ελληνικά δημοσιεύει στην ιστοσελίδα του ο ελληνιστής καθηγητής Joan Coderch-i-Sancho.
Ο Ηράκλειτος αποφεύγει να χρησιμοποιεί τη λέξη «Θεός». Προτιμάει την αντίστοιχη «Λόγος», που σημαίνει «λογική».
Το έβδομο και το ομορφότερο απο τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου
Το ορειχάλκινο περίβλημα στερεώθηκε επάνω σε ένα σιδερένιο σκελετό. Το άγαλμα ήταν κούφιο στο εσωτερικό και καθώς προχωρούσε η κατασκευή του οι εργάτες γέμιζαν τα κενά με βαριές πέτρες προκειμένου να διασφαλίσουν τη σταθερότητά του. Ο Κολοσσός ολοκληρώθηκε γύρω στο 280 π.Χ. Για πολλούς αιώνες, οι άνθρωποι ακούγοντας για τον Κολοσσό, νόμιζαν πως στεκόταν επάνω από την είσοδο του λιμανιού της Ρόδου με τα πόδια ανοιχτά, όπως στην απέναντι ζωγραφιά. Όμως πρακτικά αυτό ήταν αδύνατο, διότι η είσοδος του λιμανιού της Ρόδου είχε πλάτος κάπου 400 μέτρα και ο Κολοσσός δεν ήταν τόσο... κολοσσιαίος! Τα κείμενα μας επιτρέπουν να υποθέσουμε ότι βρισκόταν μάλλον στο κέντρο της πόλης και κοιτούσε προς τη θάλασσα και το λιμάνι.
HUMOR = ἀπὸ τὸ χυμὸρ = χυμὸς (Στὴν εὐβοϊκὴ διάλεκτο, ὅπως ἀναφέρεται καὶ στὸν Κρατύλο τοῦ Πλάτωνος, τὸ τελικὸ ’ ς’ προφέρεται ὡς ‘ρ’. Π.χ. σκληρότηρ ἀντὶ σκληρότης).
Η ευρέως σήμερα διαδεδομένη ως παυσίπονο ασπιρίνη (ακετυλοσαλικυλικό οξύ), ξεκινά την ιστορία της από τον 5ο αιώνα π.Χ. την εποχή που ο Ιπποκράτης την συνιστούσε σαν αντιπυρετικό και παυσίπονο στην μορφή του εκχυλίσματος της φλούδας της ιτιάς.
Από τον χρυσούν αιώνα του Περικλέους, μέχρι τους Ρωμαίους, τους Γότθους, τους Σταυροφόρους, τους Οθωμανούς και τον Χίτλερ, επεκτατικοί πόλεμοι και τυραννικά καθεστώτα προκάλεσαν βάναυσες γενοκτονίες και ανεπανόρθωτες πολιτιστικές καταστροφές.
Βέβαια είναι μεγάλο θαύμα να φανερωθούν από μόνα τους αυτόματα πολεμικά όπλα, έμπροσθεν τον ναού. Τα δεύτερα όμως (σημεία) που ακολούθησαν, αξίζει να τα θαυμάσεις περισσότερο απ' όλα τα φαινόμενα.
