Η πρωτομαγιά έχει της ρίζες της στην αρχαιότητα

Ο Μάιος, σύμφωνα με την παράδοση, πήρε το όνομά του από τη ρωμαϊκή θεότητα 
Maia (Μάγια), η οποία ονομάστηκε έτσι από την ελληνική λέξη Μαία που σημαίνει τροφός
 και μητέρα.

Η Μάγια ταυτίστηκε με την Ατλαντίδα νύμφη Μαία, τη μητέρα του Ερμή 
στον οποίο αφιερώθηκε ο μήνας Μάιος.

Ο Μάιος είναι ο 5ος μήνας του χρόνου, ο οποίος αντιστοιχεί στον αρχαίο 
μήνα Θαργηλίωνα που γιορταζόταν με τα περίφημα Ανθεοφόρια. 
Ήταν αφιερωμένος στη θεά της γεωργίας Δήμητρα και την κόρη της 
Περσεφόνη, που τον μήνα αυτόν βγαίνει από τον Άδη κι έρχεται στη γη.
 Γιορτές γίνονταν και στην αρχαία Ρώμη που τις έλεγαν "ροσύλλια" 

τις οποίες διατήρησαν και οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες.

Για τη λαϊκή αντίληψη, στο μήνα Μάιο συνυπάρχουν οι ιδιότητες 
του καλού και του κακού, της αναγέννησης και του θανάτου και 
συγκεντρώνονται την πρώτη του ημέρα, την Πρωτομαγιά.

Ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς σηματοδοτεί την τελική νίκη 
του καλοκαιριού απέναντι  στον χειμώνα, την κατίσχυση της 

ζωής επί του θανάτου και έχει ρίζες που ανάγονται
 σε προχριστιανικές αγροτικές λατρευτικές τελετές για τη 
γονιμότητα των αγρών και, 
κατ' επέκταση, και των ζώων και των ανθρώπων.

Η αρχαιότατη γιορτή της Πρωτομαγιάς συνεχίστηκε στο διάβα
 των αιώνων με επισημότητα και με διάφορες μορφές και εκδηλώσεις.
 Μία από τις παλαιότερες γιορτές ήταν τα Ανθεστήρια,
 η γιορτή των λουλουδιών, η πρώτη επίσημη γιορτή ανθέων των Ελλήνων.

Τα Ανθεστήρια, κατά τη διάρκεια των οποίων πομπές με κανηφόρες
 που έφερναν άνθη βάδιζαν με μεγαλοπρέπεια προς τα ιερά,
 ιδρύθηκαν πρώτα στην Αθήνα και έπειτα πήραν πανελλήνια
 μορφή, αφού διαδόθηκαν και σ άλλες πόλεις της Ελλάδος. 
Σύμφωνα με το μύθο, στα Ανθεστήρια «ανασταινόταν» ο…
 σκοτωμένος θεός Ευάνθης, επίθετο του Διόνυσου, από το χυμένο αίμα
 του οποίου φύτρωσε η άμπελος.

Όταν οι Ρωμαίοι κατάκτησαν την Ελλάδα, η γιορτή της Πρωτομαγιάς, 
δεν έπαψε να υπάρχει αλλά εμπλουτίστηκε γιατί και οι δύο λαοί πίστευαν,
 ότι τα λουλούδια αντιπροσωπεύουν την ομορφιά των θεών και φέρνουν 
δύναμη, δόξα , ευτυχία και υγεία.

Με το πέρασμα των αιώνων, η αρχική έννοια της Πρωτομαγιάς αλλοιώθηκε
 και επιβίωσαν έθιμα ως απλές λαϊκές γιορτές (περιφορά δέντρων, 
πράσινων κλαδιών ή στεφάνων με λουλούδια, 
ανακήρυξη του βασιλιά ή της βασίλισσας του Μάη, χορός γύρω από ένα δέντρο ή 
ένα στολισμένο κοντάρι-γαϊτανάκι).

Η Πρωτομαγιά είναι μία από τις ελάχιστες γιορτές, χωρίς θρησκευτικό περιεχόμενο, 
με εκδηλώσεις που απαντώνται στον λαϊκό πολιτισμό πολλών ευρωπαϊκών λαών,
 οι οποίες έχουν διατηρηθεί ως τις μέρες μας.









ΕΘΙΜΑ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑΣ

Το πρωτομαγιάτικο στεφάνι

Ένα από τα πιο γνωστά έθιμα που εξακολουθεί να μας συνδέει
 με την παραδοσιακή Πρωτομαγιά, μια γιορτή της άνοιξης και της φύσης
 με πανάρχαιες ρίζες, είναι το πρωτομαγιάτικο στεφάνι.

Ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς συνδέεται με την ανθρώπινη χαρά 
για την άνοιξη και τη βλάστηση. Απότοκο των δοξασιών αυτών είναι το
 μαγιάτικο στεφάνι που φτιάχνεται από διάφορα άνθη
 και καρπούς και κρεμιέται στην πόρτα των σπιτιών.

Το μάζεμα των λουλουδιών για το πρωτομαγιάτικο στεφάνι, 
ενισχύει στη σημερινή εποχή τις σχέσεις του ανθρώπου με τη φύση, 
από την οποία οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν
απομακρυνθεί λόγω του τρόπου ζωής των σύγχρονων πόλεων.

Στα μέρη της Μικράς Ασίας, σε κάθε στεφάνι έβαζαν, εκτός από λουλούδια, 
ένα σκόρδο για τη βασκανία, ένα αγκάθι για τον εχθρό κι ένα στάχυ 
για την καλή σοδειά. Το μαγιάτικο στεφάνι στόλιζε τις πόρτες των σπιτιών 
ως του Αϊ - Γιαννιού του Θεριστή και τότε, 
το καίγανε στις φωτιές του αγίου.

Στα Δωδεκάνησα, μαζεύουν ένα λουλούδι που το λένε "ανοιχτομάτη" 
και πιστεύουν πως όποιος το έχει είναι πάντα γερός και τυχερός.















Το αμίλητο νερό

Σε νησιά του Αιγαίου την Πρωτομαγιά, τα κορίτσια σηκώνονταν την αυγή 
και έπαιρναν μαζί τους τα λουλούδια, που είχαν μαζέψει από την παραμονή
 και πήγαιναν στα πηγάδια να φέρουν το
 «αμίλητο νερό» (αμίλητο γιατί το κουβαλούσαν χωρίς να μιλούν). 
Όταν το έφερναν στο σπίτι, πλένονταν όλοι με αυτό.

Η Πρωτομαγιά των αγροτών

Οι αγρότες φτιάχνουν το Μάη τους με πρασινάδες, καρπούς, 
σκόρδο για τη βασκανία και αγκάθι για τον εχθρό.

Στις περιοχές της Σμύρνης, την παραμονή της Πρωτομαγιάς, 
οι αγρότες πήγαιναν στην εξοχή, για να κόψουν οτιδήποτε είχε καρπό: 
σιτάρι, κριθάρι, σκόρδα, κρεμμύδια, κλαδιά συκιάς 
με τα σύκα, κλαδιά αμυγδαλιάς με τα αμύγδαλα, κλαδιά ροδιάς με τα ρόδια.

Στην Αγιάσο της Λέσβου, φτιάχνουν στεφάνια από όλα τα λουλούδια
 και βάζουν μέσα "δαιμοναριά", άγριο χόρτο με πλατιά φύλλα και 
κίτρινα λουλούδια για να δαιμονίζονται οι γαμπροί. 

Στη Σέριφο, από το βράδυ της παραμονής, κρεμούν στην πόρτα ένα
 στεφάνι από λουλούδια τσουκνίδες, κριθάρι και σκόρδο. 

Το Μαγιόξυλο

Σε χωριά της Κέρκυρας, οι κάτοικοι περιφέρουν έναν κορμό κυπαρισσιού,
σκεπασμένο με κίτρινες μαργαρίτες που γύρω του έχει ένα στεφάνι 
με χλωρά κλαδιά. 

Με το μαγιόξυλο αυτό, οι νέοι εργάτες ντυμένοι με κάτασπρα παντελόνια
 και πουκάμισα και κόκκινα μαντήλια στο λαιμό βγαίνουν στους δρόμους, 
τραγουδώντας το Μάη.

Το Πήδημα της φωτιάς

Νέοι και γυναίκες μεγάλης ηλικίας μαζεύονται την παραμονή της Πρωτομαγιάς,
 μόλις δύσει ο ήλιος και ανάβουν φωτιές με ξερά κλαδιά που έχουν συγκεντρώσει 
αρκετές μέρες πριν. Όσο η φωτιά είναι αναμμένη οι γυναίκες χορεύουν
 κυκλικούς χορούς γύρω από τη φωτιά
 και τραγουδούν παραδοσιακά τραγούδια για την Πρωτομαγιά.

Τα νέα παιδιά, αφού βρέξουν τα μαλλιά και τα ρούχα τους, πηδούν πάνω από τις φωτιές
 σαν μία συμβολική πράξη που αποσκοπεί στο να διώξει τον χειμώνα και την αρρώστια.
 Στην συνέχεια όλοι παίρνουν έναν δαυλό από φωτιά και την πηγαίνουν στο σπίτι τους 
για να φύγουν όλα τα κακά. 

Υπάρχουν και άλλα πολλά έθιμα της Πρωτομαγιάς που γιορτάζονται σε διάφορα μέρη
 της Ελλάδας: το Μαγιόπουλο, το οποίο ονομάζουν ακόμα Φουσκοδένδρι ή Ζαφείρη, 
γιορτάζεται στην Ήπειρο και στη Θεσσαλία, το έθιμο του Κλήδωνα (είδος λουλουδιού) 
στο δήμο Κόζιακα, το έθιμο της πιπεργιάς στην Εύβοια, τα Ξόρκια της Πρωτομαγιάς
 για το διώξιμο των φιδιών στην Ήπειρο, κ.λπ.

 ΑΠΕ-ΜΠΕ, Δημήτρης Ταταρούνης

Read more »

Η ταφή τών νεκρών

Οι αρχαίοι Έλληνες, πίστευαv πως η ψυχή του ανθρώπου που πέθανε, έπρεπε να φτάσει στον Κάτω Κόσμο. Όμως, αυτό ήταν αδύνατο να γίνει εάν ο νεκρός δεν είχε ταφή. Η ψυχή του θα περιπλανιόταν, κάποια στιγμή θα χανόταν και θα λησμονιόταν για πάντα.

Πήλινη μορφή γυναίκας η οποία κρατάει το κεφάλι της θρηνώντας.

Πριν την ΤαφήΤο σώμα του νεκρού πλενόταν κι αλειφόταν μ' αρωματικά λάδια και το έντυναν με λευκό ένδυμα. 'Έμενε εκτεθειμένο για μια μέρα, έτσι ώστε οι φίλοι κι οι συγγενείς να του αποδώσουν το σεβασμό τους. Ο οβολός έπρεπε να τοποθετηθεί στο στόμα του νεκρού, για να πληρώσει το ναύλο του στον Κάτω Κόσμο. Χωρίς οβολό η ψυχή του θα παρέμενε περιπλανώμενη. Οι πενθούντες φορούσαν μαύρα ρούχα, έκοβαν κοντά τα μαλλιά τους και θρηνούσαν φωναχτά. 'Έκλαιγαν και βογκούσαν και χτυπούσαν τα χέρια τους σε ένδειξη βαθιάς θλίψης.

Η τελετή
Την επόμενη μέρα, την αυγή, οδηγούσαν το σώμα στην ταφή. Το μετέφεραν τους ώμους τους οι συγγενείς. Αν η οικογένεια ήταν πλούσια, το σώμα του νεκρού μεταφερόταν πάνω σ' άμαξα με άλογα. Τη σορό ακολουθούσαν οι φίλοι και η οικογένεια , κλαίγοντας. Οι οικογένειες που είχαν ευχέρεια, μίσθωναν επαγγελματίες για να θρηνήσουν το νεκρό.

Η Ταφή
Ο νεκρός ή καιγόταν ή ενταφιαζόταν στο νεκροταφείο που βρισκόταν έξω απ' τα τείχη της πόλης. Εκεί η κάθε οικογένεια είχε το δικό της χώρο ταφής. Προσωπικά αντικείμενα θάβονταν συνήθως μαζί με το σώμα του νεκρού. Διάφορα αντικείμενα προσωπικής χρήσης και τροφή, τοποθετούνταν μέσα στον τάφο για να χρησιμοποιηθούν στη μεταθανάτια ζωή.
 

Read more »

Ηλιούγεννα, Το αρχαίο Ελληνικό έθιμο των Χριστουγέννων

Στη θέση των «Χριστουγέννων», οι πρόγονοί μας εώρταζαν το λεγόμενο «Τριέσπερον»,μία εορτή η οποία γενικεύεται από τους ελληνιστικούς χρόνους κι εντεύθεν, προς τιμήν των πυρφόρων και ηλιακών θεοτήτων Ηρακλέους(ο οποίος κατά τον Κορνούτο ορίζεται ως «ο εν τοίς όλοις Λόγος καθ'όν η Φύσις ισχυρά και κραταιά εστί και απεριγένητος ούσα, μεταδοτικός ισχύος και τοίς κατά μέρος και αλκής υπάρχων») και Ηλίου.Το «Τριέσπερον» ξεκινούσε με το Χειμερινό Ηλιοστάσιο(τη νύκτα της 21ης προς την 22α του Δεκεμβρίου,τη μεγαλύτερη δηλαδή νύκτα του έτους) και κορυφωνόταν με την αναγέννηση του φωτοδότη Ηλίου(τη νύκτα της 24ης προς 25η,όταν η ημέρα έχει ήδη μείνει «στάσιμη» επί 3 ημέρες μετά το Ηλιοστάσιο και αρχίζει πλέον να μεγαλώνει).


Αργότερα, με την επιβολή της κρατικής ηλιολατρίας από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αυρηλιανό, το ελληνικό «Τριέσπερον» επισκιάσθηκε (κατά μίμηση της παρσικής λατρείας του Θεού Μίθρα που εώρταζε και αυτή την γέννηση του Θεού στις 25 Δεκεμβρίου) από την «επίσημη» ρωμαϊκή εορτή του «Ανίκητου Ήλιου» («Sol Invictus»).Η «Ημέρα της Γεννήσεως του Ανίκητου Ηλίου» («Dies Natalis Solis Invicti»), η στιγμή δηλαδή που ο ακατάβλητος Ήλιος, έχοντας θριαμβεύσει επάνω στο σκοτάδι της «bruma» (βλέπε κατωτέρω),αρχίζει να ανέρχεται δυναμικά και υπερήφανα στον ουράνιο θόλο, είχε, φυσικά, ως προεόρτιο τη νύκτα του Χειμερινού Ηλιοστασίου,όταν ετιμάτο σιωπηρώς η Θεά του Κάτω Κόσμου Αντζερόνα (Angerona, Dea Tacita), προστάτις των νεκρών και προσωποποίηση της Θελήσεως, της Εσωτερικής Φωνής, της Ενοράσεως και της Σιωπής, στα λεγόμενα «Ντιβάλια» ή «Αντζερονάλια» («Divalia» ή «Angeronalia»,βλ. Claudio Rutilio, «Η Θεολογία των Ρωμαίων»). Τα «Divalia» έκλειναν τις λεγόμενες «σύντομες ημέρες»(«brevissimi dies»,«bruma»)που σηματοδοτούσαν την ολοκλήρωση της ηλιακής διαδρομής μέσα στον ενιαυτό.

Ο Sol «Invictus» συνέχισε να λατρεύεται ως Ανώτατος Θεός και καθοδηγητής της οργανωμένης κοινωνίας και των Ρωμαίων αυτοκρατόρων μέχρι την εποχή του Κωνσταντίνου, ο οποίος άρχισε την βασιλεία του ως τυπικός ηλιολάτρης. Υπάρχουν νομίσματα ως το 324 μ.χ. που εμφανίζουν τον Κωνσταντίνο να δοξάζει τον Sol ως «Πηγή της Αυτοκρατορικής Δυνάμεως»,μόνον δε κατά τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του οι αναφορές στον Sol και τις άλλες εθνικές θεότητες εξαφανίσθησαν από τα νομίσματα.Η εορτή πάντως του «Sol Invictus» επικαλύφθηκε με τη σειρά της αμέσως μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού (4ος αιώνας, με απόφαση του Πάπα Ιουλίου) από τα γνωστά μας «Χριστούγεννα» (που έως τότε υπολογίζονταν στις 6 Ιανουαρίου -ημερομηνία που στην Ανατολή παρέμεινε μέχρι τουλάχιστον τη βασιλεία του αυτοκράτορα Γιουτπράβδα, ελληνιστί Ιουστινιανού-,ή στις 19 Απριλίου,ή στις 20 Μαϊου κατ'άλλους,ενώ στο «Pascha Compustus» του 243 μ.χ. η «γέννηση» του Τζεσουά ορίζεται στις 28 Μαρτίου).Η μετέπειτα χυδαία ιδιοποίηση του ελληνικού «Τριεσπέρου» δεν εμπόδισε φυσικά τους πιο σκληροπυρηνικούς απολογητές της νέας Θρησκείας να περιγελούν τους Εθνικούς, κατά την προσφιλή τους πρακτική,ακόμη και κατά τον 3ο αιώνα μ.χ. (!!), ως τάχα... ανόητους που εώρταζαν γεννέθλια Θεών (Αρνόβιος, περίπου 296 μ.χ.).


Τα Κάλαντα του Τριέσπερου,ευθέως από τους Αρχαίους Χρόνους,ακόμα τραγουδιούνται στην Κύπρο σε ορισμένα ορεινά χωριά.
Τα παραθέτω σε καθομιλουμένη ελληνική με την αγάπη μου και τις ευχές μου.....


Καλήν εσπέραν άρχοντες,
αν είναι ορισμός σας
Ηλιου τη θεία γέννηση να πω στ' αρχοντικό σας.
Απόλλων άρχοντα θεέ,
έλα ξανά κοντά μας συ φωτοδότη Βασιλιά,
φώτισε την καρδιά μας.
Λιώσε τα χιόνια στα βουνά
ζεστανε τα πλατάνια
φέρε μας γέλια και χαρά,
ειρήνη και ζωντάνια.
Στο σπίτι αυτό που μπήκαμε
οι εστίες να μη σβήσουν
κι όλοι οι νοικοκυραίοι
του χίλια χρόνια να ζήσουν...



Χαρούμενο Τριέσπερο σε ΟΛΕΣ -OΛΟΥΣ και χρόνια μας πολλά και του Χρόνου με υγεία και χαρά!

Read more »