Το Δήλιον πρόβλημα

Το δήλιο πρόβλημα ή ο διπλασιασμός του κύβου απασχόλησε τους αρχαίους Έλληνες γεωμέτρες και η αναζήτηση λύσεων, οδήγησε σε μια έντονη ανάπτυξη της Γεωμετρίας.

Το δήλιο πρόβλημα απόκτησε δημοσιότητα όταν το ανέφερε, σε μια τραγωδία o βασιλιάς της Κρήτης Μίνως διαμαρτυρόμενος γιατί το κενοτάφιο, που προοριζόταν για το γυιό του Γλαύκο, ήταν πολύ μικρό για βασιλικό μνημείο και απαιτούσε το διπλασιασμό του όγκου του χωρίς να αλλάξει το κυβικό του σχήμα. Πανελλήνια γνωστό όμως έγινε το πρόβλημα αυτό όταν αναφέρθηκε από το μαντείο του Δήλιου Απόλλωνα, όταν δηλαδή ρωτήθηκε το μαντείο, τι πρέπει να κάνουν για να απαλλαγούν από το λοιμό που μάστιζε το νησί Δήλο, απάντησε ότι τούτο θα συμβεί αν διπλασιάσουν τον κυβικό βωμό του Απόλλωνα. Έτσι το πρόβλημα του διπλασιασμού του κύβου πέρασε στην ιστορία με το όνομα "Δήλιο πρόβλημα".

Οι λύσεις που δόθηκαν στο πρόβλημα, κατά την ελληνική αρχαιότητα, σώθηκαν και φθάσανε σε μάς από τον σχολιαστή των έργων του Αρχιμήδη Ευτόκιο (6 αι. μ.χ). Αυτός σχολιάζοντας ανάλογο πρόβλημα του Αρχιμήδη και τη μέθοδο που αυτός χρησιμοποίησε για να το λύσει, δίνει όλες τις λύσεις παρεμβολής που του ήταν τότε γνωστές από παλαιότερες συγγραφές. Οι λύσεις που δίνει είναι 12 και η αρχαιότερη είναι του Αρχύτα. Οι κυριότερες από τις γνωστές λύσεις προέρχονται από τους :

• Ο Ιπποκράτης ο Χίος (470-400 π.χ)
  
  
• Ο Αρχύτας ο Ταραντίνος (428-365 π.χ)
  
  
• Ο Πλάτων (427-347 π.χ)
  
  
• Ο Μέναιχμος (375- π.χ)
  
  
• Ο Αρχιμήδης (287-212 π.χ)
  
  
• Ο Ερατοσθένης (276-194 π.χ)
  
  
• Ο Απολλώνιος (265-170 π.χ)
  
  
• Ο Νικομήδης (έζησε γύρω στο 200 π.χ)
  
  
• Ο Ήρων ο Αλεξανδρινός (1ος -2ος αι. μ.χ)
  
  
• Ο Διοκλής (1ος αι. π.χ)
  
  
• Ο Πάππος ο Αλεξανδρινός (3ος αι. μ.χ)
  
• 
  

Το πρόβλημα αυτό απασχόλησε τους μαθηματικούς μέχρι και τον 19ο αιώνα και τελικά κατατάχθηκε στά άλυτα προβλήματα μαζί με το πρόβλημα του τετραγωνισμού του κύκλου και το πρόβλημα της τριχοτόμησης της γωνίας.

Παράδειγμα

Εστω ότι έχουμε έναν κύβο με ακμή α=5 μέτρα.
Ο όγκος αυτού του κύβου θα είναι α³ = 5 Χ 5 Χ 5 = 125 κυβικά μέτρα
Θέλουμε τώρα να κατασκευάσουμε έναν κύβο με διπλάσιο όγκο  δηλαδή 2 Χ (α³) =250 κυβικά μέτρα
Αυτό από καθαρά μαθηματική άποψη είναι αδύνατο διότι η ακμή του διπλάσιου κύβου , δηλαδή η κυβική ρίζα του 250 είναι ένας αριθμός με άπειρα δεκαδικά ψηφία.
Στην προκειμένη περίπτωση η κυβική ρίζα  είναι περίπου ο αριθμός 6,299605249 που μας δίνει ένα κύβο με τον ζητούμενο όγκο κατά προσέγγιση δισεκατομμυριοστού.
Πρακτικά βέβαια η διαφορά αυτή έχει μηδαμινή σημασία ,αλλά μαθηματικά είναι αδύνατη η επίλυση του προβλήματος με τον κανόνα και τον διαβήτη και επομένως και η κατασκευή του κύβου.

Read more »

Ωρα αρχαίας Ελλάδος

Η πόλη διέθετε το δημόσιο ρολόι της. Ηταν ένα μεγάλο μαρμάρινο κωνικό ηλιακό ρολόι που βρίσκεται ακόμη στη θέση του, στη βάση του νότιου τείχους της Ακρόπολης, κάτω από τον Παρθενώνα. Είναι ορατό από την καφετέρια του Μουσείου της Ακρόπολης. Πολλοί βλέπουν προς τα εκεί, αλλά λίγοι το αναγνωρίζουν. Είναι επάνω από το θέατρο του Διονύσου, δεξιά από τους κίονες του Χορηγικού Μνημείου του Θρασύλλου.

Ηλιακά ρολόγια σε δημόσιους χώρους διέθεταν οι ελληνικές πόλεις της αρχαιότητας

Από εκείνο το σημείο ακριβώς περνάει ο Αρχαίος Περίπατος, ένας δρόμος ήπιας κυκλοφορίας όπως θα λέγαμε σήμερα, γύρω από το βράχο της Ακρόπολης. Αρα, θα το έβλεπαν από κοντά οι διερχόμενοι από εκεί, μας είπε ο αναστηλωτής του Χορηγικού Μνημείου του Θρασύλλλου, αρχιτέκτων Κωνσταντίνος Μπολέτης, επισημαίνοντάς μας πως το ρολόι αυτό είναι επιστημονικά αδημοσίευτο, συνεπώς δεν είναι επακριβώς χρονολογημένο. Υπολογίζει πως έχει πλάτος περίπου 1 μέτρο και ανάλογο θα ήταν και το ύψος του (δεν σώζεται ολόκληρο). Στην εποχή της λειτουργίας του, πριν από 2.000 χρόνια, θα ήταν ένα τοπόσημο για την Αθήνα καθώς είναι το μεγαλύτερο από όλα όσα έχουν βρεθεί ώς τώρα στην ίδια περιοχή. Και έχουν βρεθεί πολλά μικρά που σώζονται όμως αποσπασματικά, όπως μας είπε η αρχαιολόγος Σταματία Ελευθεράτου, υπεύθυνη για την ανασκαφή στα θεμέλια του νέου Μουσείου της Ακρόπολης.

Από το θέατρο του Διονύσου προέρχεται και ένα ακόμη μαρμάρινο ηλιακό ρολόι. Αυτό δεν βρίσκεται στη θέση του. Μπορεί όμως να το δει κανείς πίνοντας τον καφέ του στο αίθριο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Το ρολόι αυτό (ύψους 0,50 μ. και πλάτους 0,40 μ.) έχει σχήμα καθίσματος με δύο πόδια λιονταριού στη βάση. Στην κοίλη επιφάνειά του είναι χαραγμένες δώδεκα γραμμές που αντιστοιχούν στις ώρες. Στο μέσον της άνω επιφάνειας υπάρχει οπή για την τοποθέτηση του μετάλλινου δείκτη, από τη σκιά του οποίου «διάβαζες» την ώρα.

Πέρυσι, βρέθηκε στο Πολύχρονο Χαλκιδικής ένα από τα λίγα άθικτα ηλιακά ρολόγια των ελληνορωμαϊκών χρόνων. Εντοπίστηκε σε κτίριο της ύστερης αρχαιότητας από την αρχαιολόγο Μπετίνα Τσιγαρίδα. Το ρολόι της Χαλκιδικής, εκτός από τις γραμμές που δείχνουν το δωδεκάωρο, φέρει κι άλλες τρεις εγχάρακτες γραμμές κάθετες στις πρώτες, που αντιστοιχούν στο χειμερινό ηλιοστάσιο, την ισημερία και το θερινό ηλιοστάσιο. Ο χάλκινος γνώμονας, που ρίχνει τη σκιά του δείχνοντας την ώρα, είναι στερεωμένος στη μέση της ημισφαιρικής επιφάνειας. Η σκιά του ρολογιού δεν διαφέρει σε μήκος από ώρα σε ώρα. Αλλάζει όμως μήκος ανάλογα με την εποχή του χρόνου. Το μικρότερο μήκος παρατηρείται κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο και σταδιακά μεγαλώνει οδεύοντας προς το θερινό ηλιοστάσιο.

Το πιο σημαντικό ρολόι της πόλης των Αθηνών θα πρέπει ωστόσο να ήταν «Το Ωρολόγιον του Κυρρήστου», οι γνωστοί μας «Αέρηδες», στο χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς στην Πλάκα. Το οκταγωνικό αυτό μαρμάρινο κτήριο που κτίστηκε τον 1ο αι. π.Χ., από τον Ελληνα αστρονόμο Ανδρόνικο από την Κύρρο της Μακεδονίας (εξ ου και Κύρρηστος), φέρει στις μετόπες του ανάγλυφους τους οκτώ κύριους ανέμους (γι' αυτό επικράτησε η ονομασία Αέρηδες). Κάτω από κάθε ανάγλυφη προσωποποίηση ανέμου, εγχάρακτες ακτίνες σε διάφορους σχηματισμούς αποτελούσαν ηλιακά ρολόγια. Τις ανήλιαγες ημέρες η ώρα υπολογιζόταν από το υδραυλικό ρολόι που λειτουργούσε στο εσωτερικό του κτιρίου.

Κατά τη μεσαιωνική βυζαντινή περίοδο, τα ρολόγια φαίνεται πως ήταν ελάχιστα στην Ελλάδα σε σχέση με αυτά της Αγγλίας. Στη μελέτη της, «Ηλιακά ρολόγια στη Βυζαντινή Ελλάδα: Ανάλημμα ή ανάθεμα;» η Mary Lee Coulson αναφέρει ότι έχουν καταγραφεί 285 μεσαιωνικά ρολόγια στην Αγγλία, χώρα που δεν φημίζεται για την ηλιοφάνειά της, ενώ στην Ελλάδα ο Αναστάσιος Ορλάνδος στις αρχές του 20ού αιώνα μπόρεσε να καταγράψει μόνο επτά: δύο στον ναό Μεταμόρφωσης της Αμφισσας και από ένα στους ναούς: Παναγίας Σκρίπου, Αγίου Λαυρεντίου στο Πήλιο, Παναγίας (Ζωοδόχου Πηγής) του Κιθαιρώνα, Κοιμήσεως της Θεοτόκου στον Μέρμπακα (στο Μουσείο των Θηβών) και στη Μυσία της Μικράς Ασίας. Στον κατάλογο αυτό πρέπει να προστεθούν τα ρολόγια στον ναό της Θεοτόκου της Μονής του Οσίου Λουκά, στον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στον Χώνικα, στον ναό των Βλαχερνών της Ηλείας και ένα που βρέθηκε στην αρχαία Αγορά των Αθηνών.

Πριν από την Επανάσταση του 1821 και κατά τα χρόνια του Οθωνα, οι Αθηναίοι μάθαιναν την ώρα από το ρολόι που χάρισε στην πόλη των Αθηνών ο λόρδος Ελγιν ως αντίδωρο για τα Γλυπτά που έκλεψε από τον Παρθενώνα. Το ρολόι αυτό τοποθετήθηκε σε πύργο στην Αγορά του 1814, στην περιοχή της Βιβλιοθήκης Αδριανού και, όταν το '21 καταστράφηκε, αντικαταστάθηκε από άλλο στην ίδια θέση, του Λουδοβίκου της Βαυαρίας.

Το νόστιμο είναι πως και στα νεότερα χρόνια, συγκεκριμένα το 1916, οι Αθηναίοι μάθαιναν πως ήρθε το μεσημέρι από μια σφαίρα σαν μπαλόνι που υψωνόταν από το Αστεροσκοπείο στον ουρανό. Την πληροφορία την μαθαίνουμε από έγγραφα τα οποία αναφέρονται στα παράπονα κάποιων Αθηναίων που δεν είχαν ορατότητα στο Αστεροσκοπείο από την κατοικία τους, γιατί παρεμβαλλόταν ο βράχος της Ακρόπολης. Ως εκ τούτου, ζήτησαν από τις αρχές την ώρα του μεσημεριού να υψώνεται σημαία άσπρη και κόκκινη από την Ακρόπολη. Στον Πειραιά, το μεσουράνημα του Ηλιου γινόταν γνωστό ως την 28η Οκτωβρίου 1940 με μια άσφαιρη κανονιά από το Παλατάκι.*

 Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ (enet.gr)

Read more »

Το άγαλμα της Ελευθερίας των Η.Π.Α είναι η μορφή του Φωτοφόρου Απόλλωνος-Ηλίου

Του Αντωνίου Α. Αντωνάκου

Καθηγητού Φιλολόγου Ιστορικού - Συγγραφέως

Αποκρύπτουν σήμερα συστηματικά ότι και σε αυτό το σημείο η αθάνατος Ελλάς έχει δώσει για μία ακόμη φορά τα φώτα της. Πράγματι αυτός που σχεδίασε το άγαλμα τής ελευθερίας κάπου αλλού είχε δει την μορφή αυτή. Και η μορφή αυτή είναι η μορφή τού Φωτοφόρου Απόλλωνος - Ηλίου.

Σταλαγμίτης στο σπήλαιο Κουτούκι της Παιονίας με τη μορφή του Αγάλματος της Ελευθερίας!!! 

Ναι αγαπητοί φίλοι. 0 Φωτοφόρος Απόλλων απεικονίζεται με αυτήν ακριβώς την μορφή. Και ευτυχώς για μας η αθάνατη ελληνική γη τής Κορινθίας μας διέσωσε αυτή την εικόνα για να μπορούμε σήμερα να γνωρίζουμε την αλήθεια. Η μορφή τού Φωτοφόρου Απόλλωνος βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο τής Κορίνθου, περνά όμως απαρατήρητη για τον επισκέπτη που δεν είναι υποψιασμένος. Βρίσκεται σε μία τρίπτυχη πλάκα μαζί με άλλες δύο παραστάσεις.

Η μία, στο αριστερό τμήμα, απεικονίζει έναν Άγγελο, μορφή όμοια και ίδια με αυτήν της Χριστιανικής πίστεως, και είναι κατά τους αρχαιολόγους η μορφή τής θεάς Εκάτης.

Στο δεξιό τμήμα απεικονίζεται ρόδακας. Και στην μέση ω τού θαύματος!!! Η μορφή τού Φωτοφόρου Απόλλωνος, ίδια με αυτήν του αγάλματος της Ελευθερίας! Η πνευματική ιδιοκτησία είναι πασιφανές σε ποιόν ανήκει.

Για το πλήρες άρθρο Tο Άγαλμα τής Ελευθερίας, τού οποίου η επίσημη ονομασία είναι "Η Ελευθερία φωτίζοντας τον κόσμο" (αγγλιστί "Liberty enlightening the World" γαλλιστί "la Liberte eclairant le monde"), είναι ένα κολοσσιαίο άγαλμα πάνω στην ομώνυμη νησίδα και μέσα στο άνω τμήμα τού Κόλπου τής Νέας Υόρκης. Το άγαλμα αυτό στήθηκε σε ανάμνηση τής φιλίας τών λαών τών ΗΠΑ και τής Γαλλίας.

Το συνολικό του ύψος είναι 93 μέτρα (302 πόδια) μαζί με το βάθρο, και κατά την εκδοχή τής εγκυκλοπαίδειας Britannica παρουσιάζει μια γυναίκα να κηρύττει την ελευθερία. Η γυναίκα αυτή κρατάει έναν πυρσό στο υψωμένο δεξί της χέρι και μια ενεπίγραφη πλάκα στο αριστερό όπου αναγράφεται η ημερομηνία 4 Ιουλίου 1776. Ένας ανελκυστήρας ανεβάζει έως το ύψος τού εξώστη και μια ελικοειδής σκάλα οδηγεί σε μιαν εξέδρα παρατηρήσεως πάνω στο στέμμα που φοράει η Ελευθερία. 0 πυρσός που κρατάει βρίσκεται σε 93 μέτρα ύφος πάνω από την επιφάνεια τής θαλάσσης. Στην βάση τού αγάλματος βρίσκεται το Αμερικανικό Μουσείο της Μεταναστεύσεως (American Museum of Immigration).

Την πρόταση για την κατασκευή τού αγάλματος διατύπωσε ένας Γάλλος ιστορικός, ο Εντουάρ ντε Λαμπουλάϊγ, μετά τον Αμερικανικό Εμφύλιο πόλεμο. Συγκεντρώθηκε ένας ικανός αριθμός χρημάτων με εισφορές τού γαλλικού λαού και το έργο άρχισε στη Γαλλία το 1875, υπό την διεύθυνση του γλύπτη Φρεντερίκ-Ωγκύστ Μπαρτολντί. Το άγαλμα κατασκευάστηκε από φύλλα χαλκού, που σφυρηλατήθηκαν με το χέρι για να πάρουν το επιθυμητό σχήμα και συναρμολογήθηκαν πάνω σε έναν σκελετό από τέσσερα γιγάντια χαλύβδινα υποστηρίγματα, τον οποίο είχε σχεδιάσει ο διάσημος από την κατασκευή τού Πύργου τού Άιφελ, Αλεξάντρ-Γκυστάβ Άιφελ.

Το 1885 το περατωμένο άγαλμα, που είχε ύψος 46 μέτρα περίπου (151 πόδια και 1 ίντσα) και ζύγιζε 225 τόνους, αποσυναρμολογήθηκε και φορτώθηκε για να μεταφερθεί στην Πόλη της Νέας Υόρκης. Το βάθρο, που κατασκευάστηκε μέσα από τα τείχη τού φρουρίου Γουντ στη νησίδα Μπέντλο, περατώθηκε αργότερα. Το άγαλμα στήθηκε στο βάθρο του και στις 28 Οκτωβρίου 1886 αφιερώθηκε στον πρόεδρο Κλήβελαντ.

Την διαχείριση και φροντίδα τού αγάλματος είχε στην αρχή η Επιτροπή Φάρων, επειδή ο φωτεινός πυρσός θεωρήθηκε ως είδος φάρου για τους ναυτιλλομένους. Επειδή όμως το φρούριο Γουντ εξακολουθούσε να χρησιμοποιείται από τον αμερικανικό στρατό, το άγαλμα μεταφέρθηκε το 1901 στο υπουργείο τών Στρατιωτικών.

Το 1924 ανακηρύχθηκε εθνικό μνημείο. Το 1937 το φρούριο Γουντ αποστρατιωτικοποιήθηκε και το υπόλοιπο νησί ενσωματώθηκε στο μνημείο ως περιβάλλων χώρος. Το 1956 το νησί Μπέντλο μετονομάσθηκε σε "Νησί της Ελευθερίας" (Liberty Island) και το 1965 προστέθηκε στο συγκρότημα η γειτονική νησίδα 'Ελις, άλλοτε σταθμός μεταναστών. Η συνολική έκταση τού χώρου τού μνημείου έφθασε έτσι τα 23,63 εκτάρια.

Είπαμε ανωτέρω ότι κατά την εκδοχή τής εγκυκλοπαίδειας "Britannica" το άγαλμα παρουσιάζει μια γυναίκα να κηρύττει την ελευθερία, υπονοώντας ότι η γυναίκα αυτή είναι προσωποποιημένη η Ελευθερία.

Αποκρύπτουν όμως συστηματικά ότι και σε αυτό το σημείο η αθάνατος Ελλάς έχει δώσει για μία ακόμη φορά τα φώτα της. Πράγματι αυτός που σχεδίασε το άγαλμα τής ελευθερίας κάπου αλλού είχε δει την μορφή αυτή. Και η μορφή αυτή είναι η μορφή τού Φωτοφόρου Απόλλωνος - Ηλίου.

Ναι αγαπητοί φίλοι. 0 Φωτοφόρος Απόλλων απεικονίζεται με αυτήν ακριβώς την μορφή. Και ευτυχώς για μας η αθάνατη ελληνική γη τής Κορινθίας μας διέσωσε αυτή την εικόνα για να μπορούμε σήμερα να γνωρίζουμε την αλήθεια.

Η μορφή τού Φωτοφόρου Απόλλωνος βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο τής Κορίνθου, περνά όμως απαρατήρητη για τον επισκέπτη που δεν είναι υποψιασμένος. Βρίσκεται σε μία τρίπτυχη πλάκα μαζί με άλλες δύο παραστάσεις. Η μία, στο αριστερό τμήμα, απεικονίζει έναν Άγγελο, μορφή όμοια και ίδια με αυτήν της Χριστιανικής πίστεως, και είναι κατά τους αρχαιολόγους η μορφή τής θεάς Εκάτης. Στο δεξιό τμήμα απεικονίζεται ρόδακας. Και στην μέση ω τού θαύματος!!! Η μορφή τού Φωτοφόρου Απόλλωνος, ίδια με αυτήν του αγάλματος της Ελευθερίας! Η πνευματική ιδιοκτησία είναι πασιφανές σε ποιόν ανήκει.

Λέγεται από ανθρώπους τής Κορίνθου που γνωρίζουν ότι ο διευθυντής της Αμερικανικής Αρχαιολογικής αποστολής, σώφρων και έντιμος άνθρωπος, έχει δηλώσει ότι οι Αμερικανοί πρέπει να έρχονται να προσκυνούν στον χώρο τού Μουσείου όπου η μορφή τού Φωτοφόρου Απόλλωνος, διότι είναι η πηγή τού εθνικού τους συμβόλου.

Αν όντως είναι έτσι εύγε στον άριστο άνδρα. Πάντως αποφάσισα να αποκαλύψω στους συνέλληνες το θέμα και κυρίως στους ομογενείς μας τών ΗΠΑ, για να ενημερώσουν τους Αμερικανούς ότι το εθνικό τους σύμβολο, το οφείλουν στην Ελλάδα και στους Έλληνες. Δεν θα είναι εξ άλλου οι μόνοι.

Όλα σχεδόν τα σύμβολα είναι Ελληνικά. Οι τούρκοι πήραν την ημισέληνο από το νόμισμα τών Βυζαντίων που απεικόνιζε την νίκη τους επί τού Φιλίππου σε μία νύχτα που το χάσικο φεγγάρι με το αστέρι ενεφανίσθησαν με την ίδια ακριβώς απεικόνιση στον ουρανό.

Ο Αδόλφος Χίτλερ οικειοποιήθηκε την περίφημη "τετραγάμμα", την κοσμούσα το ιμάτιο τής Αθηνάς τού Παρθενώνος, ένα από τα κατ' εξοχήν ωραιότερα σύμβολα τών Ελλήνων και τού έδωσε μιαρή χροιά ονομάζοντας το "σβάστικα" και κάνοντας το σύμβολο τού ναζισμού. Οι σκοπιανοί οικειοποιήθηκαν το αστέρι τής Βεργίνας, οι δε υπόλοιποι βόρειοι γείτονές μας τον Δικέφαλο Αετό τού Βυζαντίου.

Στις ημέρες μας όμως οι Έλληνες δεν γνωρίζουν και δεν θυμούνται. Η παγκοσμιοποίηση έχει παίξει καλά το παιχνίδι της. Άλλοτε αποκρύπτει, άλλοτε παραποιεί, άλλοτε διαστρεβλώνει τα γεγονότα. Απλό παράδειγμα, και δεν είναι το μόνο, αποτελεί ο γλυπτός διάκοσμος τού Παρθενώνος, έργο τού Φειδία. Έχουμε φθάσει σήμερα σε τέτοιο σημείο διαστρεβλώσεως, που τα γλυπτά τού Παρθενώνος είναι γνωστά παγκοσμίως με τον όρο ελγίνεια μάρμαρα. Τα περίφημα γλυπτά τού Παρθενώνος, τα γλυπτά τού Φειδία, δεν είναι γνωστά με το όνομα τού δημιουργού αλλά με το όνομα τού κλέφτη.

Από το περιοδικό "ΕΛΛΗΝΟΡΑΜΑ"

Read more »

Τριώροφη στοά στην Αρχαία Μεσσήνη αποκάλυψε η σκαπάνη του καθηγητή Πέτρου Θέμελη

Ενα εντυπωσιακό μνημείο, μια τριώροφη στοά αποκαλύφτηκε πριν από λίγες μέρες στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Μεσσήνης και αποτελεί ένα ακόμα σημαντικό κομμάτι που συμπληρώνει την αρχαία πόλη.
Ο καθηγητής Αρχαιολογίας Πέτρος Θέμελης μας μίλησε για την πρόσφατη ανακάλυψη λέγοντας χαρακτηριστικά:
«Τώρα ανασκάπτεται το νέο εύρημα, η Βόρεια Στοά της Αγοράς που είναι ένα νέο μνημείο που έρχεται στο φως. Αποτελεί και για μας έκπληξη το πόσο καλά είναι διατηρημένο το μνημείο με μια κιονοστοιχία τεράστια. Μια τριώροφη στοά που δεν σώζεται βέβαια και στους τρεις ορόφους της, αλλά μόνο στο ισόγειο - και την οποία θα αναστηλώσουμε εν μέρει. Ετσι θα κλείσει τον οργανωμένο αρχαιολογικό χώρο από βορρά με τον καλύτερο τρόπο, γιατί είναι μια μεγαλειώδης στοά, πολύ εντυπωσιακή, που και στην εποχή της θα φάνταζε ανάλογα.
Η στοά βλέπει στο νότο στην Αγορά και προς το Στάδιο. Είμαστε πολύ ευχαριστημένοι για την ανακάλυψη αυτή, και γιατί έχουμε τα χρηματοδοτικά μέσα λόγω ένταξης στο ΕΣΠΑ να συνεχίσουμε για την επόμενη πενταετία το ανασκαφικό και αναστηλωτικό έργο».
Ο καθηγητής Πέτρος Θέμελης ανασκάπτει και αναστηλώνει την Αρχαία Μεσσήνη εδώ και 25 χρόνια και τη θεωρεί βέβαια ως το πιο σημαντικό κομμάτι της καριέρας του. «Αν την επισκεφτεί κάποιος μια φορά είναι αρκετό, γίνεται θιασώτης κι επιστρέφει ξανά και ξανά» λέει για την αρχαία πόλη. Αυτή του η αγάπη αποτυπώνεται και στο λεύκωμα με κείμενά του και φωτογραφίες από τις ανασκαφές καθ' όλη αυτή την 25ετία, το οποίο κυκλοφορεί απο τις εκδόσεις "Μίλητος" και παρουσιάστηκε προχθές στην Καλαμάτα, σε εκδήλωση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας.
«Δεν είναι ένα απλό φωτογραφικό λεύκωμα, αλλά περιέχει εκτενή κείμενα για την ιστορία της Αρχαίας Μεσσήνης, των ανασκαφών των μνημείων, το πριν και το μετά - για να καταλάβει ο κόσμος πώς ήταν και πώς έγινε ο χώρος», λέει ο κ. Θέμελης.


(eleftheriaonline.gr)  (EMAIL)

Read more »

Στο φως ο μεγαλύτερος αρχαιοελληνικός ναός στην Κρήτη

Ο μεγαλύτερος ίσως αρχαιοελληνικός ναός στην Κρήτη, αφιερωμένος στην Αρτέμιδα Σκοπελίτιδα (52Χ19,60 μ.), ανακαλύφθηκε από τον αρχαιολόγο Νίκο Παναγιωτάκη στην κορυφή του λόφου Κεφάλα, στην περιοχή των Γουρνών, κοντά στα χωριά Καινούργιο Χωριό, Γάλυπε και Σκόπελα της Επαρχίας Πεδιάδας του Νομού Ηρακλείου, ύστερα από επιφανειακή έρευνα.
Η συγκεκριμένη αποκάλυψη έγινε στο Κρητολογικό Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο Ρέθυμνο.
«Ο λόφος της Κεφάλας βρίσκεται νοτιοδυτικά των Γουρνών μεταξύ δύο ποταμών, του Αϊ-Γιαννιού Πετζέτη, ανατολικά, και του Πατσιδιώτη δυτικά. Είναι μια σημαντική θέση, όπου πιθανότατα υπήρχε μινωική φρυκτωρία – περιοχή Σωρός, ενώ βρέθηκε επίσης κεραμική των αρχαϊκών, κλασικών και ελληνιστικών χρόνων», μας λέει ο κ. Παναγιωτάκης.

Ο αρχαιολόγος Νίκος Παναγιωτάκης πιστεύει ότι το ιερό της Κεφάλας πιθανόν ήταν αφιερωμένο στην Αρτέμιδα Σκοπελίτιδα.


Σύμφωνα με τον ίδιο, «το ιερό αναπτυσσόταν στην κορυφή του λόφου, που είχε ισοπεδωθεί γι’ αυτό το σκοπό, και σε ένα άνδηρο σε χαμηλότερο επίπεδο. Στο χαμηλότερο άνδηρο υπήρχε ο περίβολος, που περιέκλειε το χώρο του ιερού και ήλεγχε την πρόσβαση προς αυτό. Η είσοδος θα ήταν στη νότια πλευρά, τη μόνη που επιτρέπει σχετικά εύκολη πρόσβαση στην κορυφή του λόφου.
Ο κυρίως ναός στην κορυφή ακολουθεί τον προσανατολισμό του λόφου, από βορειοανατολικά προς νοτιοδυτικά, βλέπει δηλαδή απευθείας τη θάλασσα, και είναι τέτοιας μνημειώδους κατασκευής, ώστε θα ήταν ορατός σε μεγάλη απόσταση από τη θάλασσα και την ξηρά.
Σήμερα σώζονται τα θεμέλια του δυτικού τοίχου με μεγάλους ημιλαξευμένους δόμους, αρχικού μήκους 52 μ., και τμήματα των στενών βαθμιδωτών τοίχων (το πλάτος δεν έχει προσδιοριστεί, τελευταία μέτρηση: 19,60 μ.), αποδίδοντας μια εξαιρετικά στενόμακρη κάτοψη».

Αρχιτεκτονικά κατάλοιπα

Ποια στοιχεία όμως συντείνουν στο ότι πρόκειται για ένα τόσο σημαντικό μνημείο;
«Η ερμηνεία των αρχιτεκτονικών καταλοίπων, και πριν απ’ όλα ο ανατολικός προσανατολισμός του κτιρίου, κλασικός για αρχαίους ελληνικούς ναούς, το μνημειώδες μέγεθός του, με έμφαση στον άξονα του μήκους, σύνηθες χαρακτηριστικό της ναοδομίας κατά τη Γεωμετρική, την Ανατολίζουσα και την Πρώιμη Αρχαϊκή περίοδο, η ύπαρξη περιβόλου ισχυρής και επιμελημένης κατασκευής, από μεγάλους ημιλαξευμένους δόμους και η περίοπτη θέση του λόφου, που δεσπόζει στο Κρητικό Πέλαγος, από τη Ρογδιά μέχρι και τη Χερσόνησο.
»Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και η θέση πάνω στον “επίσκοπο” αυτό λόφο υποδεικνύουν, επομένως, την ύπαρξη σπουδαίου λατρευτικού κέντρου, άγνωστου μέχρι τώρα από τις αρχαίες πηγές (επιγραφές, αρχαίους συγγραφείς ή νεότερους περιηγητές). Ο Παυσανίας, βέβαια, αναφέρει δύο ιερά στην Κρήτη, ένα Δικτύνναιον στη δυτική Κρήτη και ένα ιερό αφιερωμένο στην Αρτέμιδα χωρίς γεωγραφικό προσδιορισμό.
»Ο Στράβων, επίσης, αναφέρει ιερό αφιερωμένο στη Βριτόμαρτη στη Χερσόνησο, επίθετο που συνδέεται με την Αρτέμιδα αλλά και τη Δίκτυννα. Η Άρτεμις-Βριτόμαρτις ήταν, εξάλλου, πάντα συνδεδεμένη με τη Χερσόνησο, όπου υπήρχε και ξόανό της. Επιγραφή των αρχών του 2ου αιώνα π.Χ., που είχε βρεθεί από τον αρχαιολόγο Νικόλαο Πλάτωνα στο λόφο της Φορτέτσας κοντά στην Κνωσό και δημοσιεύτηκε το 1948 στα Κρητικά Χρονικά, αναφέρεται σε ιερό αφιερωμένο στην Αρτέμιδα Σκοπελίτιδα».

Ιστορικά δεδομένα

Υπάρχουν ιστορικά δεδομένα που πιστοποιούν αυτή την άποψη;
«Πιστεύουμε ότι το ιερό της Κεφάλας πιθανόν ήταν αφιερωμένο στην Αρτέμιδα Σκοπελίτιδα, που μαρτυρείται στη μεταφερμένη στην Κνωσό επιγραφή, για πολλούς λόγους: η λέξη Σκόπελος σήμαινε στην αρχαία ελληνική “κάθε ψηλό βράχο ή κάθε απόκρημνο ύψωμα που βρίσκεται προς την πλευρά της θάλασσας”, όπως είναι και η θέση του λόφου της Κεφάλας, που θα μπορούσε επομένως να συνδεθεί με το επίθετο Σκοπελίτις της παραπάνω επιγραφής. Ως γνωστόν, η Αρτεμις ιδίως πάνω σε υψώματα είχε ναούς λατρείας.
»Το κοντινό χωριό Σκόπελα, μόλις 3 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του ιερού, που διασώζει αρχαία καταγωγή και μνημονεύεται σε όλες τις απογραφές και σε έγγραφα της Ενετοκρατίας και της Οθωμανικής Περιόδου, αποτελεί προφανώς ενισχυτικό τοπωνυμικό στοιχείο για το όνομα “Άρτεμις Σκοπελίτις”. Το γεγονός ότι η Κεφάλα βρίσκεται στα όρια τριών πόλεων-κρατών, της Κνωσού, της Λύκτου και της Χερσονήσου, και είναι πολύ κοντά και στην Ελτυναία και στη Λύκαστο (στο Αστρίτσι), ενισχύει την άποψη ότι πρόκειται για σημαντικό ιερό, που πιθανόν ανήκε στη Χερσόνησο.
»Στην επιγραφή από τη Φορτέτσα αναφέρεται μαζί με την Αρτέμιδα Σκοπελίτιδα και ο πατέρας της, ο Δίας. Συνδέουμε, επομένως, το ιερό του Διός Θενάτα στην Αμνισό, με το ιερό στην Κεφάλα, που βρίσκεται μόλις 6,5 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά. Εκτός από το ιερό του Διός Θενάτα στην Αμνισό, υπάρχει και το σπήλαιο της Ειλείθυιας, θεάς προστάτιδας του τοκετού. Η Άρτεμις είναι επίσης θεά προστάτις του τοκετού και της ανατροφής των νεογνών. Σύμφωνα με τον Απολλώνιο τον Ρόδιο, η Αμνισός ήταν ο αγαπημένος τόπος αναψυχής της Αρτέμιδος, που λουζόταν στο γειτονικό ομώνυμο ποταμό, μαζί με είκοσι Αμνίσιες νύμφες, όπως σημειώνει ο Καλλίμαχος. Η Άρτεμις, επομένως, είναι στενά συνδεδεμένη με την Αμνισό, αλλά και με τη Χερσόνησο.
»Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η Κεφάλα βρίσκεται ανάμεσα στην Αμνισό και τη Χερσόνησο και ότι η Λύκτος και η Χερσόνησος ήταν δωρικές πόλεις ως προς το χαρακτήρα τους και, επομένως, φυσικοί σύμμαχοι της Σπάρτης, η οποία συνδεόταν στενά με τη λατρεία της Ορθίας Αρτέμιδος. Το ιερό της Κεφάλας βρίσκεται εντός των ορίων της Χερσονήσου και της Λύκτου — το Κοινόν των Λυττίων.
»Το ιερό επομένως ίσως ανήκε στη Χερσόνησο, που η στενή σχέση της με τη θεά Αρτέμιδα μαρτυρείται από διάφορες πηγές. Η καταστροφή του ιερού μπορεί να προκλήθηκε κατά το 2ο αιώνα π.Χ. — θύμα ίσως πολιτικών ή και θρησκευτικών διενέξεων. Η καταστροφή του μπορεί να προκλήθηκε από την Κνωσό, που πήρε ίσως την επιγραφή του ιερού (που βρέθηκε στη Φορτέτσα) σε δικό της έδαφος».

(archaiologia.gr)

Read more »

Σίσυφος

Ένας από τους πιο ιδιόμορφους μύθους της ελληνικής μυθολογίας είναι αυτός του Σίσυφου, γιου του Αίολου. Ο Σίσυφος ήταν ιδρυτής και βασιλιάς της αρχαίας Εφύρας, που έγινε κατόπιν γνωστή ως Κόρινθος. Η περιπέτεια του Σίσυφου άρχισε όταν ο Δίας αποπλάνησε την Αίγινα, κόρη του ποταμού-θεού Ασωπού. Όταν ο πατέρας του κοριτσιού πήγε στην Κόρινθο αναζητώντας την κόρη του, συμφώνησε με τον Σίσυφο, που γνώριζε πολύ καλά τι είχε συμβεί, ότι, αν του έδινε πληροφορίες, εκείνος θα έκανε να αναβλύσει στην ακρόπολη της Κορίνθου μια αστείρευτη πηγή.

Η Περσεφόνη φιλάει τον Σίσυφο στον Άδη. Μελλανόμορφη Αμφόρα Αττικής, um 530 π.Χ., Κρατική Συλλογή (1494)

Έτσι, ο Σίσυφος είπε όλα όσα γνώριζε στον Ασωπό κι εκείνος καταδίωξε άγρια τον πατέρα των θεών για να πάρει εκδίκηση. Όταν τελικά ο Δίας κατάφερε να γλιτώσει από την οργή του, πρόσταξε τον Άδη να πάρει στα Τάρταρα τον Σίσυφο και να του επιβάλει αιώνια τιμωρία. Όμως ο Σίσυφος με πονηριά κατόρθωσε να αλυσοδέσει τον ίδιο τον ’δη και να τον φυλακίσει.

Για όσο διάστημα ο ’δης βρισκόταν φυλακισμένος, κανείς δεν μπορούσε να πεθάνει. Η κατάσταση που είχε δημιουργηθεί ήταν τόσο περίεργη, που ακόμη και φρικτά σακατεμένοι άνθρωποι και ζώα περιφέρονταν παντού σαν να μη συνέβαινε τίποτα. Τότε, ο Άρης, ο θεός του πολέμου, αποφάσισε να δώσει ένα τέρμα σε αυτή την κατάσταση. Πήγε στο παλάτι του Σίσυφου κι αφού απελευθέρωσε τον ’δη, του παρέδωσε τον Κορίνθιο βασιλιά.

Ο Σίσυφος όμως δεν είχε πει ακόμη τον τελευταίο του λόγο. Προτού κατεβεί στα Τάρταρα, είχε δώσει εντολή στη σύζυγο του Μερόπη να μη θάψει το σώμα του. Έτσι, μόλις έφτασε στον Κάτω Κόσμο, αξίωσε πως, αφού ήταν άταφος, δεν έπρεπε να βρίσκεται εκεί. Με αυτό τον τρόπο εξαπάτησε την Περσεφόνη, τη γυναίκα του ’δη, που του έδωσε άδεια να επιστρέψει στη γη για τρεις ημέρες, ώστε να κανονίσει να ταφεί το σώμα του. Βέβαια, ο Σίσυφος δε σκόπευε να τηρήσει τη συμφωνία. Γι αυτό ο Ερμής ανέλαβε να τον φέρει πίσω ξανά.

Για να τον τιμωρήσουν, οι Κριτές των Νεκρών του ανέθεσαν να ανεβάζει σπρώχνοντας στην κορυφή ενός λόφου έναν τεράστιο βράχο. Κάθε φορά που πλησίαζε στην κορυφή, ο βράχος κυλούσε πίσω. Έτσι, ο Κορίνθιος βασιλιάς ακόμη σπρώχνει εκείνον τον ογκόλιθο και θα εξακολουθεί να το κάνει ακατάπαυστα στην αιωνιότητα.

Ομολογουμένως, πολύ παράξενη ιστορία... Το έγκλημα του Σίσυφου ήταν ότι κατόρθωσε να νικήσει το θάνατο και να ανατρέψει τη φυσική τάξη. Κατόρθωσε να κάνει πραγματικότητα ένα από τα πιο ουτοπικά όνειρα ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Read more »

Ποδοσφαιρική ομάδα “Πόντος”: Απαγχονίστηκαν, για να τιμήσουν τη φανέλα τους

Γράφει ο Γιώργος Δαμιανός

Στα όνειρα μου έρχεται συχνά η μακρινή φωνή της μάνας τρελής στους έρημους δρόμους(1) και με ρωτάει με παράπονο αν κλαίνε ακόμα τα ματοπήγαδα (2). Με ρωτάει για κάποιους πραγματικούς ήρωες του ποδοσφαίρου. Ήταν παιδιά της γης του Πόντου. Δεν έπαιξαν πότε σε μεγάλες οργανώσεις. Δε λατρεύτηκαν ποτέ ως θεοί από το αφιονισμένο πλήθος, δεν είδαν ποτέ τους οπαδούς να γεμίζουν πλατείες και να κλείνουν δρόμους για να εκδηλώσουν την εθνική υπερηφάνεια τους (τι χυδαίες που φαίνονται, ορισμένες φορές, οι λέξεις).
Οι ήρωες (αν ακόμα έχουν, ακόμα,  νόημα οι λέξεις) της ομάδας “Πόντος” ήταν καθηγητές, μαθητές και απόφοιτοι του κολεγίου Ανατολία (3) της Μερζιφούντας . Οι μαθητές αποφασίσαν να τιμήσουν τη φανέλα τους και γι αυτό, παρά την τρομοκρατία και τις απειλές των Κεμαλικών,  αγωνίστηκαν με εμφάνιση που θυμίζει τη γαλανόλευκη (άσπρες και γαλάζιες ρίγες) και στη μέση το γράμμα Π. Αυτό θα αποτελέσει τη βασική κατηγορία των Κεμαλικών, οι οποίοι θα οδηγήσουν τους Έλληνες αθλητές στο “δικαστήριο” με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας (12 Φεβρουαρίου 1921) και τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου θα απαγχονιστούν στην Αμάσεια (4).
Η μάνα τρελή στους έρημους τους δρόμους με ρωτάει απεγνωσμένα αν μιλάνε για αυτούς τους ήρωες του ποδοσφαίρου και της πατρίδας  στις δεκάδες τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές. Μήπως αναφέρουν ένα μονόστηλο οι δεκάδες αθλητικές εφημερίδες ή τους μνημονεύουν όλα εκείνα τα τέρατα της μνήμης, που θυμούνται ακόμα και το δευτερόλεπτο που σημειώθηκε κάποιο γκολ, σε κάποιον αγώνα, πριν τριάντα χρόνια (ήταν, βλέπετε, πολύ σοβαρό γεγονός για τη μετέπειτα ζωή τους). Μήπως κάποια κινηματογραφική ταινία; κάποιο βιβλίο; ή έστω κάποιο τραγουδάκι τους αναφέρει;
Κατεβάζω ντροπιασμένος το κεφάλι μου.
Μου λέει και μου ξαναλέει τα ονόματα, μήπως και τα έχω ακούσει σε κάποια ιαχή των φιλάθλων
Γ. Θεοχαρίδης,
Χ. Γεωργίου,
Α. Συμεών,
Α. Παυλίδης,
Σ. Ανανιάδης
Κατεβάζω ακόμα πιο ντροπιασμένος το κεφάλι μου.
Τότε εκείνη ανεβάζει το τόνο της φωνή της και ωρύεται: “Τι ηρωικότερο έχει να επιδείξει το Ελληνικό και το παγκόσμιο ποδόσφαιρο απ αυτούς τους ήρωες; Καλά οι ξένοι, αλλά τι θα πείραζε, όλες τις ελληνικές ομάδες, να αγωνιστούν για μία μόνο αγωνιστική, με ένα περιβραχιόνιο με το γράμμα Π
Κατεβάζω και άλλο το κεφάλι μου.
Κάθε 19 Μαΐου, ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ποντίων, θα ξανάρθει η μάνα τρελή στους έρημους τους δρόμους και με τον αλαφροήσκιωτο τρόπο της θα με ξαναρωτήσει: “γιατί  κλαιν τα ματοπήγαδα;” και ακόμα δεν έχω βρει απάντηση. Μήπως κανένας από σας γνωρίζει;
Τι είδανε και κλαίνε αυτά τα πεγαδομάτε;

Σημειώσεις

(1) στίχος από το ποίημα στο Νίκο Ε…1949 (Παρενθέσεις), του Μανόλη Αναγνωστάκη.
(2) κλαίν τα πεγαδομάτε (: ματοπήγαδα, τα στόμια των πηγάδιων) στίχος από τον ιερότερο θρήνο του Ελληνισμού: το “Τσάμπασιν”  (Πόντος). Για την ιστορία του τραγουδιού δες εδώ
(3) Το Αnatolia college in Merzifon  ιδρύθηκε το 1886. Το 1924 διέκοψε τη λειτουργία στη Μερζιφούντα και μεταφέρθηκε στη Θεσαλλονίκη, όπου και λειτουργεί ως και σήμερα. Η Μερζιφούντα (Μερζιφώνη, Ηλιούπολις) αναφέρεται από τον Στράβωνα για τα περίφημα ιαματικά λουτρά της.Χτίστηκε το 222 π.Χ., στα ερείπια της πόλης Φαζιμούντας, ανάμεσα στους ποταμούς Σκύλακα και Άλυ. Πολλοί τη θεωρούν και ως τη γενέτειρα της Αγίας Βαρβάρας.
(4) Πρόκειται για την πατρίδα του αρχαίου Έλληνα γεωγράφου Στράβωνα (63π.Χ – 23μ.Χ)

(24grammata.)

Read more »

«Ευ αγωνίζεσθαι»…αλλά πώς;

Είναι το αρχαιότερο γραπτό κείμενο κανόνων παιχνιδιού. Γραμμένο στα ελληνικά, σε ένα κομμάτι παπύρου 45,72 εκ. Tο κείμενο που χρονολογείται μεταξύ 100 και 200 μ.Χ. ήρθε στο φως σε ένα προάστιο Ν.Δ. του Καΐρου πριν από 130 περίπου χρόνια από δύο φοιτητές της Οξφόρδης.
Το 1907 πέρασε τον Ατλαντικό μαζί με μια μεγάλη συλλογή από παπύρους, για να φυλαχθεί στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, διάσημο – μεταξύ άλλων – και για την ομάδα πάλης του! Έτσι, ο ιστορικός Ντον Σεϋένγκα που εργάζεται στο Hall of Fame ως μελετητής της πυγμαχίας δημοσίευσε μια αναφορά για το κείμενο. «Το έγγραφο βοηθά την πάλη ως άθλημα, αν περισσότεροι άνθρωποι αναγνωρίσουν ότι η πάλη είναι το αρχαιότερο άθλημα […]» αναφέρει ο Σεϋένγκα, προσθέτοντας ότι υπάρχουν και αδιαμφισβήτητα τεκμήρια για το άθλημα αυτό. Πρόσφατα, αντίγραφο του κειμένου παρουσιάστηκε στην Εθνική Αίθουσα Τιμών Πάλης (National Wrestling Hall of Fame) στο Στίλγουοτερ της Οκλαχόμα (ΗΠΑ), σε μια εκδήλωση στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Κείμενα κανόνων για άλλα αθλήματα που να χρονολογούνται τόσο πρώιμα δεν έχουν σωθεί, ενώ αν και το ίδιο το άθλημα δεν αναφέρεται ονομαστικά, οι κανόνες αντανακλούν την πάλη: «Στάσου δίπλα στον αντίπαλο και με το δεξί χέρι κάνε κεφαλοκλείδωμα και χτύπα», «Στάσου στην πλευρά του, κάνε επίθεση με το πόδι και χτύπα», διαβάζουμε σε μερικές από τις οδηγίες. Και σύμφωνα με τον επαγγελματία αθλητή Λι Ροϊ Σμιθ, οι κανόνες αυτοί ισχύουν και σήμερα!

(USA Today)

Read more »