Ο άνθρωπος που μέτρησε την περίμετρο της γης πριν από 2.300 χρόνια

Ο πρώτος διευθυντής της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας

Γεννήθηκε το 276 π.Χ. στην Κυρήνεια της Βόρειας Αφρικής. Σπούδασε στην Αθήνα από όπου προσκλήθηκε το 245 π.Χ. από τον Βασιλέα Πτολεμαίο τον Ευεργέτη για να αναλάβει τη διεύθυνση της νεοϊδρυθείσας βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας και την εκπαίδευση του υιού του Φιλοπάτορα.
Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους σοφούς της Αρχαιότητας και θεμελιωτής της Φυσικής και Μαθηματικής Γεωγραφίας.  Ο σπουδαίος Αρχιμήδης τον εκτιμούσε ιδιαίτερα και του αφιέρωσε το περίφημο έργο του «Περί μηχανικών θεωρημάτων προς Ερατοσθένη έφοδος».
Στην Αλεξάνδρεια έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του το 194 π.Χ.  Λέγεται ότι προς το τέλος της ζωής του έχασε την όραση του και υπέβαλλε τον εαυτό του σε αναγκαστική ασιτία, που τον οδήγησε στον θάνατο.
Στο έργο του περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων τα εξής:

• η μέτρηση της περιμέτρου της γης
• η κατάρτιση καταλόγου αστέρων
• η κατάρτιση χαρτών με οικονομικά και εθνογραφικά στοιχεία
• ένα ημερολόγιο
• μία μέθοδος για την εύρεση των πρώτων αριθμών «Κόσκινο του Ερατοσθένους»
• ένα Όργανο για τη λύση του προβλήματος του διπλασιασμού του κύβου

Η Πρώτη μέτρηση της Περιφέρειας της Γης
Οι Έλληνες, παρά τις παλαιότερα επικρατούσες απόψεις για την μορφή της Γης, έφθασαν από νωρίς στο σωστό συμπέρασμα ότι η Γη είναι σφαίρα.
Ο Ερατοσθένης κατόρθωσε να υπολογίσει και την περίμετρό της. Γνώριζε ότι στην Συήνη, το σημερινό Ασσουάν, μια συγκεκριμένη ημέρα του χρόνου (θερινό ηλιοστάσιο), οι ακτίνες του ηλίου προσπίπτουν κατακόρυφα στην επιφάνεια της Γης και επομένως φωτίζουν κεντρικά τον πυθμένα των πηγαδιών. Την ίδια χρονική στιγμή, οι (παράλληλες) ακτίνες του ηλίου προσπίπτουν στην Αλεξάνδρεια υπό γωνία ως προς την κατακόρυφο. Με την βοήθεια ενός γνώμονος, υπολόγισε την γωνία πρόσπτωσης (7,20 - δηλαδή 1/50 της περιφέρειας του κύκλου). Την απόσταση Συήνη - Αλεξάνδρεια λέγεται ότι την υπολόγισε (5000 στάδια) από τα δρομολόγια των καραβανιών με καμήλες, οι οποίες κινούνται με σταθερό ρυθμό (100 στάδια/ημέρα). Δεν αποκλείεται όμως και να την μέτρησε με όργανα. Με τα στοιχεία αυτά υπολόγισε ότι η περίμετρος της γης ήταν 250.000 στάδια, δηλαδή 46.250 χλμ.
Η αδυναμία ακρίβειας στις μετρήσεις προκάλεσε σφάλμα περίπου 15% (η πραγματική περίμετρος στον ισημερινό είναι 40.075 χλμ). Χρειάστηκε όμως να περάσουν περίπου 2 χιλιετίες για να επιτευχθεί η μέτρηση μεγαλύτερη ακρίβεια.


 ΕΤΑΙΡΕΊΑ ΜΕΛΕΤΗΣ της ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ (ΕΜΑΕΤ)