Βλάχικος γάμος: τα «Ανθεστήρια» της Θήβας

Με την αποκάλυψη (από το τετράδιο του Χρ. Λιόκη) του στοιχείου αυτού του διαγωνισμού (σατυρικών παραστάσεων - βράβευσης) και την ωραία περιγραφή της σκηνής «του πεθαμένου»¹⁵ μπορούμε να υποστηρίζουμε πώς ό Βλάχικος Γάμος όπως γιορταζόταν και πριν από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, έχει τα ίδια βασικά - τελετουργικά στοιχεία της Αθηναϊκής γιορτής των ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΩΝ.
Τα στοιχεία αυτά του **Βλάχικου Γάμου της Θήβας είναι:**
Α) Ο διαγωνισμός των σατυρικών αρμάτων της γιορτής (πού χαρακτηριστικό έχει την ασταμάτητη οινοποσία και την συμμετοχή όλου του λαϊκού στοιχείου, των δύο φύλλων αλλά και των μικρών παιδιών πού, ντυμένα βλαχόπουλα, παίζουν ξεχωριστό ρόλο).

Β) Οι εκδηλώσεις γύρω από την είσοδο της πομπής από την εξοχική καταπράσινη περιοχή, της αρχαίας πηγής της Δίρκης¹⁶, σημερινή Αγιατριάδα) στο κέντρο της πόλης, για να μεταφέρει την χαρούμενη είδηση του ερχομού της Ανοιξης,
Γ) Ο ποιμενικός Γάμος του Βλάχου (Γαμπρού) και οι συμβολικές, και ταυτόχρονα σατυρικές, εκδηλώσεις πριν και μετά την πραγματοποίηση του, Δ) Ο παραστατικός χορός του πεθαμένου (με τον οποίο ουσιαστικά κλείνει η όλη εκδήλωση) και τονίζει την πίστη πώς σε τέτοιες λαϊκές γιορτές πρέπει «να καλούνται, για να συμμετέχουν και οι νεκροί της κοινότητας…».
Τα αντίστοιχα στοιχεία της Διονυσιακής γιορτής των Ανθεστηρίων της αρχαίας Αθήνας (πού ήταν και αυτή γιορτή τριήμερη, με πλούσια συμμετοχή και των παιδιών) από τις πιο παληές του Διόνυσου, και έφερνε τον θεό σε σχέση με την πρώϊμη Άνοιξη (μια και γινόταν κάθε χρόνο τον μήνα Ανθεστηρίωνα, πού συνέπιπτε με το τέλος Φεβρουαρίου - αρχές Μαρτίου), είναι:
Α) Το άνοιγμα των πιθαριών και ή δοκιμή του νέου κρασιού (πού μεταβαλλόταν σε γενική οινοποσία) όπου γίνονταν διαγωνισμοί και δίνονταν βραβεία σε εκείνον πού, καθώς λέει ό Αριστοφάνης, άδειαζε τα πιο πολλά κανάτια, και ακολουθούσαν ειρωνικά πειράγματα και «βωμολοχίαι» προς τους διαβάτες-θεατές, «αι εξ αμάξης λοιδωρίαι».

Β) Η πομπική είσοδος, στην πόλη, του Διόνυσου, πάνω σε άρμα, παρέα με τους «δαίμονες» της ακολουθίας του (Σάτυρους, Πάνα, Σιληνούς),
Γ) Ο Ιερός Γάμος του Θεού με την γυναίκα του άρχοντα, «εις το εν λίμναις βουκολείον», κοντά στο σημερινό Ιλισό, στη νότια πλευρά της Ακρόπολης, πού συμβόλιζε την ευώδοση της βλάστησης και της γονιμότητας γενικώτερα και Δ) Η εκδήλωση - αφιέρωμα στους νεκρούς και στον χθόνιο (ψυχοπομπό) Ερμή, όπου οι Αρχαίοι Έλληνες ανανεώνανε την πίστη πως όλες τις μέρες της γιορτής, βρίσκονταν, αόρατες ανάμεσα στους ζωντανούς, οι ψυχές των νεκρών.
Με την παράθεση αυτή των πιο βασικών τελετουργικών στοιχείων της γιορτής του Βλάχικου Γάμου της Θήβας και των Ανθεστηρίων της αρχαίας Αθήνας βεβαιώνονται οι ομοιότητες των δύο εκδηλώσεων.

15. Χορός του Πεθαμένου: Μετά τον Γάμο, σε ένα σημείο, στη μέση του χορού, στρώνουν μια βλάχικη κάπα και ξαπλώνουν ένα «πεθαμένο» Βλάχο. Τοποθετούν πάνω από το κεφάλι του καρέκλα ανάποδα και ανάβουν τέσσερα κεριά. Τέσσερις βλάχοι σκυμμένοι σταυροκοποιοϋνται και οι άλλοι χορεύουν γύρω και κάθε τόσο σκύβουν και φιλούν το «νεκρό» παληκάρι. Την «ανάσταση» του την υποδέχονται με φιλιά και πυροβολισμούς.

16. Ή πρώτη στροφή του ΧΟΡΟΥ στο έργο του Ευριπίδη «ΒΑΚΧΑΙ», την στιγμή πού ό Διόνυσος οδηγείται στη φυλακή —αιχμάλωτος του Πενθέα— αρχίσει με αναφορά στη Δίρχη (τη «παγκόσμια» αυτή πηγή).

ΧΟΡΟΣ:

Του Αχελώου θυγατέρα, Δίρκη, αγνή παρθένα εσύ, πού είχες μέσα στα νερά σου το παιδί του Δία δεχτή, σαν τον πήρεν από μέσα άπ' την αθάνατη φωτιά στο μηρί του να το κρύψει ανακράζοντας αυτά: «Κρύψου εδώ, Διθύραμβε μου, μες σε μήτρα αρσενική και στη Θήβα θα σε φέρω να σε λένε Βάκχο εκεί.

(Από την ίδια μετάφραση Σφυρόερα)

Από το βιβλίο Γ. Κατσιμπάρδη: "Βλάχοι και Βάκχοι στη Θήβα" σ. 24-28