Η Ελλάδα και το Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας

Αν η ταινία του Γιώργου Λάνθιμου «Κυνόδοντας» καταφέρει τελικά να περάσει στην πεντάδα των υποψηφίων για το Οσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας 2010, η επιτυχία θα είναι τεράστια για την Ελλάδα, καθώς στην ιστορία των βραβείων της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου και Επιστημών, μόνον τέσσερις ταινίες έχουν μπει σε αυτήν την κατηγορία. Η τελευταία δε, από τις τέσσερις αυτές φορές ήταν πριν από 33 ολόκληρα χρόνια!

Η πρώτη φορά που ελληνική παραγωγή προτάθηκε ποτέ για το ξενόγλωσσο Οσκαρ ήταν το 1963, με την «Ηλέκτρα» του Μιχάλη Κακογιάννη ενώ έναν μόλις χρόνο μετά, το 1964, τα «Κόκκινα φανάρια» του Βασίλη Γεωργιάδη, βρέθηκαν στην ίδια πεντάδα με το «8 ½» του Φεντερίκο Φελίνι που απέσπασε το βραβείο. Και πάλι μια ταινία του Γεωργιάδη, το αγροτικό δράμα «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο» διεκδίκησε το επίχρυσο αγαλματίδιο στην κατηγορία του ξενόγλωσσου Οσκαρ το 1966 ενώ το 1978 και πάλι μια ταινία του Κακογιάννη θα εκπροσωπούσε την χώρα μας στα Οσκαρ ·καμμία άλλη από την «Ιφιγένεια».

Ισως να μην είναι τυχαίο που τρεις από τις τέσσερις υποψηφιότητες στην κατηγορία του ξενόγλωσσου Οσκαρ έγιναν μέσα στην δεκαετία του '60. Ηταν η εποχή που κατά κάποιο τρόπο η Ελλάδα βρισκόταν στην μόδα αφού αμερικανικές παραγωγές με ελληνικό χαρακτήρα (και γυρίσματα στην Ελλάδα) στόλιζαν πολλές κατηγορίες των Οσκαρ. Το 1958 το «Παιδί με το δελφίνι» με την Σοφία Λόρεν ήταν υποψήφιο για το Οσκαρ μουσικής, ενώ μερικά χρόνια αργότερα ,το «Ποτέ την Κυριακή» του Ζιλ Ντασέν και ο «Αλέξης Ζορμπάς» του Κακογιάννη διεκδίκησαν πολλά Οσκαρ και κέρδισαν κάποια.

Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων ας επισημανθεί ότι η Ελλάδα δεν υπήρξε συμπαραγωγός χώρα του «Ζ» που απέσπασε το Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας 1970. Η ταινία παρουσιάστηκε ως παραγωγή της Αλγερίας, όπου και γυρίστηκε με συμπαραγωγό χώρα την Γαλλία.

Την Τρίτη 25 Ιανουαρίου θα ξέρουμε αν ο «Κυνόδοντας» θα βρίσκεται ανάμεσα στις πέντε που θα διεκδικήσουν το Οσκαρ.


Προηγούμενες ελληνικές διακρίσεις στα Οσκαρ


Ηλέκτρα (1962) του Μιχάλη Κακογιάννη

Ατμοσφαιρική, ασπρόμαυρη μεταφορά στην μεγάλη οθόνη της ομότιτλης τραγωδίας του Ευριπίδη από τον Μιχάλη Κακογιάννη με την Ειρήνη Παπά στον ρόλο της ηρωίδας του τίτλου, τον Γιάννη Φέρτη ως Ορέστη, την Αλέκα Κατσέλη σε εκείνο της Κλυταιμνήστρας και τον Μάνο Κατράκη, παιδαγωγό. Ο Μίκης Θεοδωράκης επένδυσε μουσικά την ιστορία στην οποία η Ηλέκτρα έχοντας κάνει λευκό γάμο με έναν χωρικό (Νότης Περγιάλης), περιμένει την ευκαιρία να εκδικηθεί τον θάνατο του πατέρα της. Μετά την προβολή της στο φεστιβάλ των Κανών η ταινία επελέγη από τα μέλη της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου και Επιστημών για το ξενόγλωσσο Οσκαρ, το οποίο εν τέλει έχασε από την γαλλική ταινία «Οι Κυριακές στην πόλη Αβραί» του Σερζ Μπουργκινιόν. Οι υπόλοιπες ταινίες που συνέθεσαν την πεντάδα ήταν η ιταλική «4 μέρες στην κόλαση» του Νάνι Λόι, η βραζιλιάνικη «Keeper of promises» του Ανσέλμο Ντουάρτε και η μεξικάνικη «Tlayucan» του Κάρλος Σαράγκε


Κόκκινα Φανάρια (1963) του Βασίλη Γεωργιάδη

Τέσσερις πόρνες του Πειραιά, ζουν η κάθε μια το δικό της δράμα, εξ' αιτίας της σκληρής φύσης της δουλειάς τους. Ιστορικό ελληνικό μελό και μια από τις αρτιότερες δραματικές ταινίες του ελληνικού λαϊκού σινεμά του '60. Πειστικοί διάλογοι, λιτή σκηνοθεσία, ηθοποιοί θαυμάσιοι, μουσική υπόκρουση ατμοσφαιρική (Σταύρος Ξαρχάκος). Τα «Κόκκινα φανάρια» εκπροσώπησαν την Ελλάδα στο Φεστιβάλ των Κανών 1963 (διαγωνιστικό πρόγραμμα) και έχασαν το Οσκαρ από την θρυλική, ημιαυτοβιογραφική ταινία του Φεντερίκο Φελίνι «8 ½» (Ιαπωνία). Οι υπόλοιπες ταινίες που διαγωνίστηκαν μαζί του ήταν το «Μαχαίρι στο νερό» (Πολωνία) του Ρόμαν Πολάνσκι, το «Los tarantos» (Ισπανία) του Ροβίρα Μπελέτα και «Twin sisters of Kyoto» (Ιαπωνία) του Νομπόρου Νακαμούρα.


Το χώμα βάφτηκε κόκκινο (1965) του Βασίλη Γεωργιάδη

Δυο αδέλφια, γόνοι πλούσιου κτηματία συγκρούονται για πολιτικούς και ερωτικούς λόγους. Το σενάριο του Νίκου Φώσκολου, εμπνευσμένο από τα γεγονότα που είχαν σαν αποτέλεσμα την θεσσαλική επανάσταση του Κιλελέρ, έδωσε την ευκαιρία στον Βασίλη Γεωργιάδη να φτιάξει το πιο διασημότερο αγροτικό δράμα του ελληνικού κινηματογράφου με τον Νίκο Κούρκουλο στον ρόλο του «καλού» αδερφού, τον Γιάννη Βόγλη σε εκείνον του «κακού» και του Μάνο Κατράκη, Ανέστη Βλάχο, Σπύρο Καλογήρου και Μαίρη Χρονοπούλου επίσης στο καστ. Το 1966 όμως απεδείχθη η χρονιά της Τσεχοσλοβακίας αφού το «Μαγαζάκι της Κεντρικής Οδού» του Γιαν Καντάρ κέρδισε το ξενόγλωσσο Οσκαρ. Οι υπόλοιπες τρεις ταινίες που διεκδίκησαν το Οσκαρ ήταν το «Dear John» (Σουηδία) του Λάρς Μάγκνους Λίντγκρεν, το «Kwaidan» (Ιαπωνία) του Μασάκι Κομπαγιάσι και ο «Γάμος αλά ιταλικά» (Ιταλία) του Βιτόριο ντε Σίκα.


Ιφιγένεια (1977) του Μιχάλη Κακογιάννη

Κινηματογραφική μεταφορά της Ιφιγένειας του Ευριπίδη δια χειρός Μιχάλη Κακογιάννη με τους Τατιάνα Παπαμόσχου (Ιφιγένεια), Κώστα Καζάκο (Αγαμέμνονα), Κώστα Καρρά (Μενέλαο) και Ειρήνη Παπά (Κλυταιμνήστρα). Η τελευταία μέχρι σήμερα ελληνική ταινία που προτάθηκε για το ξενόγλωσσο Οσκαρ χάνοντας εν τέλει από την γαλλική ταινία του Μοσέ Μιζραχί «Madame Rosa» με την Σιμόν Σινιορέ στον ρόλο του τίτλου. Στην πεντάδα εκείνη την χρονιά βρέθηκε επίσης το «Σκοτεινό αντικείμενο του πόθου» (Ισπανία) το κύκνειο άσμα του Λουίς Μπουνιουέλ, η «Ξεχωριστή μέρα» (Ιταλία) του Ετορε Σκόλα με τον μαρτσέλο Μαστρογιάνι και την Σοφία Λόρεεν και το ισραηλινό, πολιτικό φιλμ «Operation Thunderbolt» του Μεναχέμ Γκόλαν.