Οι Μούσες: γενεαλογία

Σύμφωνα με την κλασική παράδοση, οι Μούσες είναι κόρες του Δία και της Μνημοσύνης, με την οποία έσμιξε επί 9 νύχτες.

ΘΕΟΓΟΝΙΑ, 1 à 103
Μουσάων ῾Ελικωνιάδων ἀρχώμεθ᾿ ἀείδειν, αἵ θ᾿ ῾Ελικῶνος ἔχουσιν ὄρος μέγα τε ζάθεόν τε, Kαί τε περὶ κρήνην ἰοειδέα πόσσ᾿ ἁπαλοῖσιν ὀρχεῦνται καὶ βωμὸν ἐρισθενέος Κρονίωνος· Kαί τε λοεσσάμεναι τέρενα χρόα Περμησσοῖο ἠ᾿ ῞Ιππου κρήνης ἠ᾿ ᾿Ολμειοῦ ζαθέοιο ἀκροτάτῳ ῾Ελικῶνι χοροὺς ἐνεποιήσαντο, Kαλοὺς ἱμερόεντας, ἐπερρώσαντο δὲ ποσσίν. Ἔνθεν ἀπορνύμεναι κεκαλυμμέναι ἠέρι πολλῷ ἐννύχιαι στεῖχον περικαλλέα ὄσσαν ἱεῖσαι, Ὑμνεῦσαι Δία τ᾿ αἰγίοχον καὶ πότνιαν ῞Ηρην ᾿Αργείην, χρυσέοισι πεδίλοις ἐμβεβαυῖαν,
Θεωρούνται επίσης ότι είναι κόρες του Ουρανού και της Γαίας.

Και σπανιότερα, κόρες της Αρμονίας, της κόρης του Άρη και της Αφροδίτης, θεωρία που έρχεται ωστόσο σε αντίθεση με έναν άλλο μύθο στον οποίον εμφανίζονται να χορεύουν στους γάμους της Αρμονίας και του Κάδμου.

Ο Παυσανίας υποστηρίζει ότι υπήρχαν δύο γενιές Μουσών, όπου στην πρώτη γενιά ήταν κόρες του Ουρανού και της Γαίας, και στη δεύτερη, κόρες του Δία και της Μνημοσύνης. (Ελλάδος Περιήγησις, 9, 29, 1).
PAUSANIAS
Périégèse, 9, 29,
Οἱ δὲ τοῦ ᾿Αλωέως παῖδες ἀριθμόν τε Μούσας ἐνόμισαν εἶναι τρεῖς καὶ ὀνόματα αὐταῖς ἔθεντο Μελέτην καὶ Μνήμην καὶ ᾿Αοιδήν. Χρόνῳ δὲ ὕστερόν φασι Πίερον Μακεδόνα, ἀφ᾿ οὗ καὶ Μακεδόσιν ὠνόμασται τὸ ὄρος, τοῦτον ἐλθόντα ἐς Θεσπιὰς ἐννέα τε Μούσας καταστήσασθαι καὶ τὰ ὀνόματα τὰ νῦν μεταθέσθαι σφίσι. Ταῦτα δὲ ἐνόμιζεν οὕτως ὁ Πίερος ἢ σοφώτερά οἱ εἶναι φανέντα ἢ κατά τι μάντευμα ἢ παρά του διδαχθεὶς τῶν Θρᾳκῶν· δεξιώτερον γὰρ τά τε ἄλλα ἐδόκει τοῦ Μακεδονικοῦ τὸ ἔθνος εἶναι πάλαι τὸ Θρᾴκιον καὶ οὐχ ὁμοίως ἐς τὰ θεῖα ὀλίγωρον. Εἰσὶ δ᾿ οἳ καὶ αὐτῷ θυγατέρας ἐννέα Πιέρῳ γενέσθαι λέγουσι καὶ τὰ ὀνόματα ἅπερ ταῖς θεαῖς τεθῆναι καὶ ταύταις, καὶ ὅσοι Μουσῶν παῖδες ἐκλήθησαν ὑπὸ ῾Ελλήνων, θυγατριδοῦς εἶναι σφᾶς Πιέρου·
Ο αριθμός των Μουσών

Ορισμένες θρησκευτικές παραδόσεις αναφερούν επίσης ότι οι Μούσες ήταν τρεις. Ένα πολύ αρχαίο ιερό στο Ελικώνα, στη Βοιωτία, αναφέρει τη Μελέτη, τη Μνήμη και την Αοιδή (τραγούδι) που αντιστοιχούν στα 3 στάδια της ποιητικής δημιουργίας.

Επικράτησε ωστόσο η παράδοση του Ησίοδου που μιλά για εννέα Μούσες στις οποίες δίνει και τα ονόματά τους. Οι εννέα αυτές Μούσες αντιστοιχούν σε είδη δημιουργίας όλων των τεχνών που σχετίζονται με τη μουσική, την τέχνη των Μουσών: ποίηση, τραγούδι, χορός, θέατρο αλλά και αστρονομία αφού η διάρθρωση του σύμπαντος είναι αρμονική.

Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο αριθμός των Μουσών από τρεις σε εννέα και τα ονόματα αυτών οφείλονται στον Μακεδόνα Πιέρο (Ελλάδος Περιήγησις, 9, 29, 1).
Ετυμολογία και ρόλος των Μουσών

Ο ρόλος των Μουσών αντιστοιχεί σε λογοτεχνικά ή καλλιτεχνικά είδη των οποίων έγιναν κατά κάποιο τρόπο οι προστάτιδες :

Καλλιόπη (" που έχει ωραία φωνή ") είναι η πρώτη των Μουσών και έχει πολλαπλό ρόλο: Θεωρείται επίσης ως η Μούσα της ευγλωττίας και του έπους.

Κλειώ (" που δοξάζει ") είναι η προστάτιδα της επικής ποίησης και της ιστορίας.

Ερατώ (" η αξιαγάπητη ") είναι η προστάτιδα της λυρικής ποίησης και της χορωδίας.

Ευτέρπη (" η χαρούμενη ") είναι η προστάτιδα της αυλητικής τέχνης και της ερωτικής ποίησης.

Μελπομένη (" η άδουσα ") είναι η προστάτιδα της μουσικής και της τραγωδίας.

Πολύμνια (" η άδουσα πολλούς ύμνους ") είναι η προστάτιδα των ασμάτων του υμεναίου, των νεκρικών ασμάτων και της παντομίμας .

Τερψιχόρη (" η γοητευτική χορεύτρια ") είναι η προστάτιδα του χορού και της ανάλαφρης ποίησης.

Θάλεια (" ανθηρή, θαλερή ") είναι η προστάτιδα της κωμωδίας.

Ουρανία (" ουράνια ") είναι η προστάτιδα της αστρονομίας.
φτερωτό άλογο (βλέπε πίνακα του Mantegna).

Οι Μούσες τραγουδούσαν στα συμπόσια των θεών (βλέπε πίνακα του Van Balen).

Και παρίστανται κυρίως :

- στους γάμους της Θέτιδας και του Πηλέα, τους γονείς του Αχιλλέα,
- στους γάμους της Αρμονίας και του Κάδμου, του ιδρυτή των Θηβών, στη Βοιωτία. .

Οι Μούσες είχαν και ερωτικές περιπέτειες, όπως η Καλλιόπη (ή η Πολύμνια) που έσμιξε με τον Οίαγρο στη Θράκη και γέννησε τον Ορφέα. (βλέπε πίνακα του Poussin).

Και δεν διστάζουν να εκδικηθούν το θράσος ορισμένων ποιητών, όπως τον ποιητή Θάμυριν από τη Θράκη τον οποίον έκαναν να χάσει τη φωνή του γιατί καυχήθηκε ότι μπορούσε να τις νικήσει.

Αντίθετα, έδωσαν στο Δημόδοκο, τον τυφλό αοιδό των Φαιάκων, το χάρισμα της τέλειας αρμονικής φωνής (Oδύσσεια, ραψωδία Η�, 492)