Το βασίλειο του Αίαντα

Ο αρχαιολόγος κ. Γιάννος Λώλος , επίκ. καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, περίμενε χρόνια τώρα να βρει κάτι καινούργιο, αφού όπως λέει «γνωρίζαμε τις θέσεις κάποιων μυκηναϊκών νεκροταφείων σε διάφορα σημεία του νησιού, όμως δεν είχε εντοπισθεί ο οικισμός». Ουσιαστικά είναι ο πρώτος μυκηναϊκός οικισμός που εντοπίζεται στο νησί και όπως υπογραμμίζει «δεν έχω αμφιβολία ότι είναι ο σημαντικότερος εκεί».

Την ομηρική αυτή πόλη, που άκμασε τον 13ο αι. π.Χ. και ερημώθηκε λίγο μετά το 1200 π.Χ. (οπότε ιδρύεται η Σαλαμίνα της Κύπρου), τοποθετεί ο γεωγράφος Στράβων στα νότια του νησιού τονίζοντας πως στην εποχή του (1ος αι. π.Χ.) ήταν «έρημος».

Την πόλη αυτή αναζητούσαν επίμονα οι περιηγητές τον 19ο αιώνα. Μετά από ανασκαφές έξι χρόνων, χθες ο κ. Λώλος συνοψίζοντας τα συμπεράσματά του στην ομιλία του στις διαλέξεις των Φίλων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, είπε: «Πρόκειται για την έδρα των Αιακιδών, του Αίαντα του Τελαμώνιου, του επιφανέστερου εκπροσώπου του ηγεμονικού οίκου της νήσου, γνωστού από την ελληνική παράδοση. Είναι μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις όπου μυκηναϊκά μέγαρα μπορούν με κάθε δυνατή βεβαιότητα να αποδοθούν σε ονομαστό ομηρικό ήρωα και κορυφαίο πρωταγωνιστή του έπους». 

Η υπόθεση αυτή τεκμηριώνεται τόσο από τα ανασκαφικά ευρήματα όσο και από τους τοπογραφικούς προσδιορισμούς που παρέχουν δύο αρχαίες πηγές (Ησίοδος και Σοφοκλής). 

Σε ό,τι αφορά τα ευρήματα έχει αποκαλυφθεί στην κορυφή της παραλιακής ακρόπολης της Σαλαμίνας σημαντικό τμήμα του οικιστικού ιστού της ύστερης μυκηναϊκής εποχής με το ανακτορικό συγκρότημα που έχει στον πυρήνα του ένα δίδυμο μέγαρο και καταλαμβάνει έκταση 750 τ.μ. Αναπτύσσεται σε τέσσερα διαδοχικά επίπεδα και περιλαμβάνει μέχρι στιγμής 33 δωμάτια και άλλους χώρους. Το μυκηναϊκό αυτό κέντρο είχε ακρόπολη, κάτω πόλη και πρόσβαση σε δύο φυσικούς λιμένες. Η κάτοψη του σαλαμινιακού μεγάρου συγκρίνεται με αυτή του μεγάρου στην κυκλώπεια ακρόπολη της Μιδέας στην Αργολίδα, σύμφωνα με τον ανασκαφέα. «Η ταύτιση του κέντρου του μικρού ναυτικού βασιλείου της Σαλαμίνας αποτελεί νέο δεδομένο, όσον αφορά την αρχαιολογική τεκμηρίωση της πολιτικής γεωγραφίας της Μυκηναϊκής Ελλάδος, όπως αυτή διαγράφεται αμυδρά στον "Νηών Κατάλογο" στη δεύτερη ραψωδία της Ιλιάδος». 

Από τα κινητά ευρήματα σημαντικότερα είναι ένα κομμάτι από κυπριακό τάλαντο χαλκού (ως πρώτη ύλη) και ένα χάλκινο έλασμα από φολιδωτή πανοπλία ανατολικού τύπου. Το έλασμα αυτό αποκτά μεγάλη σημασία γιατί είναι το μοναδικό που έχει βρεθεί σφραγισμένο με αιγυπτιακή βασιλική δέλτο.

Το σφράγισμα έφερε ιερογλυφική γραφή.

Όταν βρέθηκε, δόθηκε σε δύο αιγυπτιολόγους καθηγητές από το Κέιμπριτζ, τον Τζον Ρέι και την Τζάκι Φίλιπς, οι οποίοι διάβασαν στη μικρή αυτή φολίδα πανοπλίας να γράφει:

«Ραμσής ο αγαπημένος του Θεού».

Είναι ο Ραμσής ο Β', ο οποίος έζησε τον 13ο αι. π.Χ., γνωστός για τις μεγάλες εκστρατείες του εναντίον των Χετταίων για τις οποίες χρησιμοποιούσε μισθοφορικό στρατό. Δεν αποκλείεται λοιπόν να είχαν πάρει μέρος σ' αυτές τις εκστρατείες και μισθοφόροι από τη Σαλαμίνα, μας είπε ο κ. Λώλος.

Αυτό το εύρημα πάντως έχει μεγάλη σημασία, γιατί, ενώ στην Αίγυπτο έχουν βρεθεί πολλές φολίδες από χάλκινες πανοπλίες εκείνης της εποχής, καμία δεν είναι σφραγισμένη όπως αυτή.

Σε ποιους θεούς προσεύχονταν οι κάτοικοι της ακρόπολης, πριν από 3.300 χρόνια; «Κάποια ονόματα θεοτήτων του μεταγενέστερου δωδεκαθέου απαντούν στα κείμενα της γραμμικής Β’. Οι αρχές της ελληνικής θρησκείας πρέπει να τοποθετηθούν στο 14-15ο αιώνα π.Χ. Ισως οι άνθρωποι εκείνης της εποχής να λάτρευαν τη Μεγάλη Θεά της μινωικής Κρήτης, που πρέπει να επιβίωνε και στο μυκηναϊκό κόσμο».

Ένα ακόμη εύρημα εντυπωσίασε τους επιστήμονες. Πακτωμένη στο χώμα βρέθηκε πήλινη μπανιέρα, μήκους 1,5 μ. «Ο πρώτος ακέραιος λουτήρας που εντοπίστηκε στην ακρόπολη. Οι λουτήρες είχαν και αποθηκευτική χρήση. Έτσι εξηγείται ο μεγάλος αριθμός θραυσμάτων που εντοπίσαμε».

Το γεγονός ότι δεν βρέθηκαν στο χώρο αποθήκες και αποθηκευτικά πιθάρια, σε συνδυασμό με την έλλειψη μεγάλων πεδινών εκτάσεων στην περιοχή, οδηγεί τους επιστήμονες στο συμπέρασμα πως οι κάτοικοι της ακρόπολης ζούσαν κυρίως από την κτηνοτροφία. Αν και κατά πολύ μεταγενέστερος, ο Ευριπίδης προσφέρει ένα ενδιαφέρον στοιχείο για τις διατροφικές συνήθειες της εποχής χαρακτηρίζοντας την πατρίδα του «μελισσοτρόφο». Οι αρχαιολόγοι υποθέτουν, επίσης, πως η εκμετάλλευση των πευκόφυτων δασών, δραστηριότητα συνηθισμένη στην κλασική Σαλαμίνα, πρέπει να έχει τις ρίζες της στη μυκηναϊκή εποχή. Ο Ησίοδος μας πληροφορεί, επίσης, ότι «ο Αναξ της Σαλαμίνας έκανε πειρατικές επιδρομές στις γύρω περιοχές, όπως τα Μέγαρα, και πως είχε εμπλοκή σε ναυτικές επιχειρήσεις κάθε είδους».

Η χρονολόγηση των ευρημάτων δείχνει πως η ακρόπολη ήκμασε την ίδια περίοδο (1300-1200 π.Χ.) που ακμάζουν τα μεγάλα κέντρα του μυκηναϊκού πολιτισμού, όπως οι Μυκήνες, η Τίρυνθα, η Πύλος.

(salamina-online.com)