Το έμβολο της Τριήρους

<<Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιώς>> Έμβολο τριήρους

Η τριήρης, παρά τα ελαττώματά της, παρέμεινε καθ' όλη τη διάρκεια της κλασικής αρχαιότητας το βασικό όπλο της ναυμαχίας. Ως όπλο του στόλου είχε ως βασικό στόχο της τον εμβολισμό του αντιπάλου, το αντίστοιχο δηλαδή του δορατισμού στη μάχη της φάλαγγος ή του κριού στην έφοδο κατά την πολιορκία.
Το έμβολο ήταν η ισχυρή, ξύλινη κατασκευή που αποτελούσε κατά κάποιο τρόπο τη συνέχεια της τρόπιδος. Ήταν στερεωμένο οριζοντίως στους κατώτερους ζωστήρες που απορροφούσαν το μεγαλύτερο μέρος της σύγκρουσης και καθέτως στο κοράκι της πλώρης με ένα ενδιάμεσο ξύλο. Η σύγχρονη επιστήμη θεωρεί ότι το έμβολο ήταν μία εξωτερική, ανεξάρτητη από το σκαρί του πλοίου προσθήκη στην πλώρη. Εάν δεν συνέβαινε κάτι τέτοιο, με τις πιέσεις που θα δεχόταν η τριήρης, οριζόντιες και κάθετες από τον εμβολισμό και το βάρος του εμβολιζόμενου πλοίου, θα υπήρχε κίνδυνος το έμβολο να αποκολληθεί και έτσι το πλοίο να πάρει νερά.

Για την περαιτέρω αύξηση της δύναμης κρούσης, το ξύλινο έμβολο διέθετε μάλλον ένα είδος θήκης, ένα κοίλο, ορειχάλκινο έμβολο. Το χάλκινο έμβολο μάλιστα συμπληρώνονταν υψηλότερα με το παρεμβόλιον ,την εμπρόσθια κατάληξη των ανώτερων ζωστήρων.

Ομοίωμα τριήρους των κλασσικών χρόνων.

Η μορφή του εμβόλου εξελίσσεται με το πέρασμα των χρόνων. Στα γεωμετρικά αγγεία απεικονίζεται μόνο σαν μία αιχμηρή κατάληξη, ενώ από το 725 π.Χ. και εξής καταλήγει σε μία κάθετη λάμα η οποία στον 6ο αιώνα παίρνει τη μορφή της κεφαλής κάπρου. Στην κλασική και ελληνιστική εποχή το μέτωπο κρούσης του εμβόλου απεικονίζεται ημικυλινδρικό ή σφηνοειδές και ενισχύεται με τρεις ισχυρές οριζόντιες λάμες, δίνοντας στην πλάγια όψη του τη μορφή τρίαινας.
Ο εμβολισμός είχε σαν στόχο του την αχρήστευση του εχθρικού πλοίου είτε μέσω της διάτρησης είτε μέσω της διάρρηξης των αρμών των σανίδων είτε τέλος μέσω της ανατροπής του πλοίου. Οι τριήρεις ως πολύ ελαφριά πλοία δεν βυθίζονταν, αλλά άρχιζαν να κάνουν νερά και έτσι έβγαιναν σύντομα εκτός μάχης. Οι μελετητές έχουν υπολογίσει ότι μία τρύπα περίπου 33 εκ. κάτω από τα ύφαλα είχε σαν αποτέλεσμα η τριήρης να πάρει μέσα σε 3 λεπτά 18 τόνους νερό, έχοντας καθίσει περίπου 20 εκ., γεγονός που καθιστούσε επικίνδυνους οποιουσδήποτε ελιγμούς.

Κατά τη διάρκεια του εμβολισμού, το επιτιθέμενο πλοίο διέτρεχε τον κίνδυνο είτε να σπάσει το έμβολό του είτε να μην μπορέσει να αποκολληθεί έγκαιρα από το εχθρικό πλοίο, με αποτέλεσμα να ακινητοποιηθεί από τους αντιπάλους. Ο κίνδυνος αυτός από το πλεύρισμα και την έφοδο του εχθρικού πληρώματος αποφεύγονταν μόνο με την ανατροπή του εχθρικού πλοίου. Το γεγονός αυτό επιτυγχάνονταν όταν ένα μεγαλύτερο πλοίο σήκωνε την κατάλληλη στιγμή την πλώρη ψηλά εμβολίζοντας το εχθρικό πλοίο με δύναμη πάνω από τα ύφαλα. Έτσι πολλά από τα μεγάλα αρχαία πλοία κατασκευάζονταν με την πλώρηανάστειρον, δηλαδή πολύ πιο πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Τον ίδιο σκοπό εξυπηρετούσε προφανώς και ένα μακρύ παρεμβόλιον. Τα μικρότερα πλοία μπορούσαν να εμβολίσουν τον εχθρό χαμηλά κάτω από τα ύφαλά του, βουτώντας με την πλώρη,έμπρωρα δηλαδή.