Κούκλες κοριτσιών (πλαγγόνες)

Υλικό: Πηλός και μάρμαρο
Προέλευση: Από το τάφο στην Τανάγρα (πλαγγόνα) και την Αθήνα (επιτύμβια στήλη)
Χρονολόγηση: 425-400 π.Χ. (πλαγγόνα) και αρχές 4ου αι. π.Χ. (επιτύμβια στήλη)
Χώρος έκθεσης: πλαγγόνα: Αίθουσα 58, Προθήκη 6, αρ.4752, επιτύμβια στήλη: αρ. 1993

Αγαπημένο παιχνίδι (άθυρμα) των κοριτσιών ήταν οι κούκλες (πλαγγόνες), κατασκευασμένες από κερί, ξύλο, ελεφαντόδοντο και, στην πλειονότητά τους, πηλό. Παρίσταναν κυρίως γυναικείες μορφές με κόμμωση και γραπτή δήλωση ενδυμάτων, αν και μερικές φορές στολίζονταν και με ρούχα από ύφασμα. Οι τεχνίτες αυτών των αντικειμένων ονομάζονταν κοροπλάσται. Επειδή οι αρθρώσεις των ώμων και των μηρών ή των γονάτων, συνδεδεμένες με νήμα ή σύρμα, επέτρεπαν να είναι κινητά τα άκρα, καλούνταν νευρόσπαστα.

Eκτός από τη διασκέδαση, οι κούκλες εισήγαγαν το νεαρό γυναικείο πληθυσμό στον κατά προορισμό ρόλο τους: να είναι καλές σύζυγοι, νοικοκυρές και μητέρες υγιών παιδιών. Τα κορίτσια αφιέρωναν τις πλαγγόνες, μαζί με άλλα παιχνίδια τους και βόστρυχο από τα μαλλιά τους, στηνΆρτεμη, προστάτιδα σε κάθε μεταβατική φάση στη ζωή του ανθρώπου και της σύλληψης παιδιών στα ανδρόγυνα, και την Αφροδίτη, θεά του έρωτα και της γονιμότητας, τις παραμονές του γάμου τους. Ήταν αναμενόμενη πρακτική, δεδομένου ότι, με εξαίρεση τη σπαρτιατική ιδιορρυθμία, οι γυναίκες παντρεύονταν σε μικρή ηλικία, από τα 12-14 χρόνια. Σε επιτύμβιες στήλες πρόωρα πεθαμένων κοριτσιών απεικονίζονται, μάλλον στο γυναικωνίτη, όπου τους περιόριζε η ανδροκρατούμενη κοινωνία της εποχής, οι νεκρές με τη μητέρα τους ή τη θεραπαινίδα τους να κρατούν τέτοια κούκλα.


Βιβλιογραφία: Μ. Fitta, Spiele und Spielzeug in der Antike. Unterhaltung und Vergnugen im Altertum, Στουτγάρδη 1998, 56-59. Ιωάννα Μεννέγκα, στο Ν. Καλτσάς και A. Shapiro, Γυναικών λατρείες. Τελετουργίες και καθημερινότητα στην κλασική Αθήνα, κατ. έκθεσης Νέα Υόρκη-Αθήνα, Αθήνα 2009, 304-305.


(Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο)