Τετάρτη 22 Δεκεμβρίου 2010

Αρχιμήδης, το θεϊκό μυαλό

Παράλληλες ζωές. Ένας κόσμος που μεταβάλλεται, ένας επιστήμονας που θα προσφέρει τα μέγιστα στην επιστημονική σκέψη και στους κλάδους των μαθηματικών, της φυσικής της αστρονομίας και της μηχανικής. Θα μπορούσε να ήταν ένας μύθος, αλλά τα ιστορικά στοιχεία και η πλούσια βιβλιογραφία που παρατίθεται αναιρεί οποιαδήποτε τέτοια σκέψη.

Όλα ξεκίνησαν πριν από περίπου 2800 χρόνια, όταν οι Έλληνες θέλησαν να αποικίσουν τη λεκάνη της Μεσογείου. Μεταξύ των επιλεγμένων προορισμών τους οι Συρακούσες, που ιδρύθηκαν το 733 π.Χ., και γνώρισαν ιδιαίτερη ακμή των περίοδο του Ιέρωνα Β', το 275 - 215 π.Χ. Στον κόσμο της εποχής του Αρχιμήδη, έχει περατωθεί η Ελληνιστική περίοδος, ο Μέγας Αλέξανδρος έχει πεθάνει ενώ ήδη αρχίζει να δημιουργείται η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ήδη το 287 π.Χ., χρονιά που γεννιέται ο Αρχιμήδης, παρατηρείται μετατόπιση των πνευματικών κέντρων σε περιφερειακό επίπεδο όπως στην Αλεξάνδρεια, τη Σελεύκεια και την Αντιόχεια. Οι συγκρούσεις, οι πόλεμοι θα οδηγήσουν τον νεαρό Αρχιμήδη για σπουδές στην Αλεξάνδρεια, ο οποίος θα επιστρέψει αργότερα στην αγαπημένη του πατρίδα ώστε να συνεχίσει τις μελέτες του. Ανήκε στους ιδεαλιστές φιλοσόφους - επιστήμονες οι οποίοι πίστευαν "στην ανωτερότητα της νοητής ιδέας" ενώ θεωρούσαν "μειωτική την πρακτική εφαρμογή των ανακαλύψεών τους". Μόνο μετά την παρότρυνση του Ιέρωνα Β' ο Αρχιμήδης άρχισε να εφαρμόζει στην πράξη όσα είχε ανακαλύψει. Η ιστορία τελειώνει το 212 π.Χ. όταν ο Αρχιμήδης σε ηλικία 75 ετών πέφτει νεκρός από το μαχαίρι ενός στρατιώτη (μία από τις τρεις εκδοχές που παρουσιάζονται), αφού προηγουμένως έχει δημιουργήσει με τις αμυντικές και μηχανικές του κατασκευές μεγάλα προβλήματα στον ύπατο Μάρκο Κλαύδιο Μάρκελλο και στην προσπάθειά του να κυριεύσει τις Συρακούσες. Στον μεγάλο επιστήμονα αποδίδεται η φράση "Μη μου τους κύκλους τάραττε" την ώρα που το μαχαίρι του στρατιώτη βάζει τέλος στη δημιουργική του ζωή, ενώ γνωστή είναι και φράση του "Εύρηκα! Εύρηκα!" όταν ανακάλυψε τη δύναμη της άνωσης.

Η ιστορική έρευνα που παρουσιάζεται στο παρόν βιβλίο είναι πολύ ενδιαφέρουσα καθώς συλλέγει, κι ενώνει όλα τα κομμάτια του παζλ που αφορούν τη ζωή του Αρχιμήδη. Ιστορικά γεγονότα, πρόσωπα, πολιτικές συγκυρίες, ιδέες, φιλοσοφικές ανησυχίες καλλιεργούν το κλίμα που θα δημιουργήσει και θα επηρεάσει τις μετέπειτα γενιές ο Συρακούσιος επιστήμονας. Μελέτη που αναδεικνύει την ιστορική συνέχεια και συνάφεια ενώ προσπαθεί να αποδώσει με γλαφυρό τρόπο την ιστορική εξέλιξη της επιστήμης σε χρόνους προ και μετά ζωής Αρχιμήδη. Για να καταλήξει στις σύγχρονες ιδέες του Καρτέσιου, του Νεύτωνα, του Φουριέ του Καραθεοδωρή που έχουν ορίσει και καθορίσει την μαθηματική σκέψη.

Γίνεται πλήρης αναφορά στην εργογραφία του πολυτάλαντου Αρχιμήδη και στις φράσεις του που έχουν γίνει πλέον ρήσεις. Οι συγγραφείς δεν περιορίζονται στην απλή παράθεση των τίτλων, αλλά παρουσιάζουν ενδελεχώς το περιεχόμενο κάθε τίτλου, τα θεωρήματα στα οποία καταλήγει καθώς και τα αξιώματα στα οποία στηρίζεται. Μεταξύ αυτών τοΒοεϊκόν Πρόβλημα, Κύκλου μέτρησις, Τετραγωνισμός ορθογωνίου κώνου τομής, Περί επιψαυόντων (εφαπτομένων) κύκλων και πολλά άλλα. Επιπλέον γίνεται αναφορά στα χαμένα έργα του ενώ ειδικής μνείας τυγχάνουν οι κατασκευές του: τα κάτοπτρα και οι υπόλοιποι μηχανισμοί που προστάτεψαν τις Συρακούσες από τους Ρωμαίους, το πολεμικό πλοίο "Συρακουσίας" που ήταν ταυτόχρονα και μία πολυτελέστατη θαλαμηγός, η υδραντλία, το πλανητάριο το υδραυλικό ρολόι, το ατμοτηλεβόλο κτλ. Στο τέλος του βιβλίου ακολουθούν δύο πολύ ενδιαφέροντα παραρτήματα: Χρονολόγιο και Χρονολογικός Πίνακας Ελλήνων Μαθηματικών. "Η πολύπλευρη προσωπικότητά του, η δυνατή του θέληση, η διορατικότητά του, η ευρηματικότητά του τον καθιέρωσαν ως έναν σκαπανέα του ανθρώπινου πνεύματος, ως ένα σεμνό άνθρωπο και επιστήμονα στον οποίο η ανθρωπότητα θα έχει πάντα ένα σημείο αναφοράς".

Λίγα λόγια για τις συγγραφείς
Η Ελένη Νικολαΐδου είναι φιλόλογος - ιστορικός και τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στο χώρο της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας και της Ιστορίας των Αρχαίων Χρόνων. Είναι επιστημονική συνεργάτης της εφημερίδας "Το Έθνος" και του περιοδικού "Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης". Η Μαρία Φράγκου γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι φιλόλογος - ιστορικός. Τα επιστημονικά και ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στο χώρο της Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Share