ΕΣΤ' ΑΝ ΤΗΝ ΑΥΤΗΝ ΟΔΟΝ ΙΗ

ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ: Αρχαία μακεδονική ασπίδα, με τον ήλιο της Βεργίνας επί αυτής. Συμβολίζει την αποφασιστικότητα, τη δύναμη και τη θέληση της 1ης ΣΤΡΑΤΙΑΣ, να μην έλθει ποτέ σε συμβιβασμό με τους εχθρούς της. 

ΡΗΤΟ: ΕΣΤ' ΑΝ ΤΗΝ ΑΥΤΗΝ ΟΔΟΝ ΙΗ (Εφόσον πορεύεται τον ίδιο δρόμο) 

Νυν τε απάγελλε Μαρδονίω, ως Αθηναίοι λέγουσι εστ\' αν ο ήλιος την αυτήν οδόν ίη τη περ και νυν έρχεται, μήκοτε ομολογήσειν ημέας Ξέρξη αλλά 

Ηρόδοτος: VΙΙΙ, 143. 

Και τώρα πες στο Μαρδόνιο ότι η απάντηση των Αθηναίων είναι αυτή: Εφόσον ο ήλιος πορεύεται τον ίδιο δρόμο, τον οποίο ακολουθεί και τώρα, εμείς δεν πρόκειται να έλθουμε σε συμβιβασμό με τον Ξέρξη. 
Προ της μάχης των Πλαταιών Άνοιξη του 479 π.Χ. ο Μαρδόνιος, στην προσπάθειά του να

 διαιρέσει τους Έλληνες πρότεινε στους Αθηναίους ειρήνη και πήρε την παραπάνω απάντηση.

Read more »

Σβούρες (στρόβιλοι)

Υλικό: Πηλός
Προέλευση: Καβείριον Θηβών.
Χρονολόγηση: 5ος αι. π.Χ.
Διαστάσεις: Ύψος 11,2 εκ. και διάμ. 8,6 εκ.
Χώρος έκθεσης: Αίθουσα 56, Προθήκη 142, αρ. 5 (αρ. ευρ. 10444)
Οι σβούρες, η μία μελαμβαφής και η άλλη με πλοχμό από κισσόφυλλα στην κεντρική ζώνη, είχε αφιερωθεί στο ιερό του Καβείρου και του Παιδός πλησίον της Θήβας, όπου λάμβαναν χώρα μυστηριακές τελετές για την εξασφάλιση της γονιμότητας ανθρώπων, ζώων και της γης αλλά και για την προστασία των νέων στις διάφορες ηλικιακές φάσεις. Τα κισσόφυλλα παραπέμπουν στα τελετουργικά συμπόσια, χαρακτηριστικά της καβειρικής λατρείας, και τη διάχυτη σε αυτά διονυσιακή ατμόσφαιρα, αφού ο Κάβειρος είχε τα χαρακτηριστικά του Διονύσου.
Oι σβούρες (αρχ. στρόβιλοι) ήταν αγαπημένα παιχνίδια των παιδιών και των νεαρών γυναικών, όπως φαίνεται σε παραστάσεις αγγείων. Αλλά και ο προστάτης των παιδικών παιχνιδιών Ερμής έχει απαθανατισθεί να απολαμβάνει το παιχνίδι αυτό. Οι στρόβιλοι ήταν γνωστοί από τους προϊστορικούς χρόνους αλλά διαδόθηκαν ιδιαιτέρως από τους αρχαϊκούς χρόνους και εξής.

Κατασκευάζονταν από ξύλο ή -πολύ συχνά- από πηλό. Κάποιοι ήταν διακοσμημένοι με φύλλα κισσού ή ανθέμια ή έφεραν παραστάσεις ζώων.
Σώζονται διάφοροι τύποι τους και ίσως σε αυτό το γεγονός οφείλονται οι εναλλακτικές αρχαίες ονομασίες κώνος, ρόμβος, βέμβιξ Απλοί δίσκοι με οπή στο κέντρο για τη στερέωση μικρού ραβδίου περιστροφής ή δισκόμορφοι με σύμφυτο το κωνικό έξαρμα περιστροφής στο μέσον είναι οι απλούστερες εκδοχές. Συνηθέστερος, όμως, ήταν ο κυλινδρικός τύπος με ένα οξύ άκρο. Η περιστροφή του επιτυγχανόταν με κλωστή ή ένα είδος μαστιγίου, τα οποία τυλίγονταν γύρω από το κυλινδρικό σώμα. Για το λόγο αυτό κάποιες σβούρες φέρουν αυλακώσεις στην περιοχή αυτή. Η χρήση μικρών μεταλλικών στοιχείων πρόσθετε ήχο και έκανε το παιχνίδι διασκεδαστικότερο.
Λευκή λήκυθος της Συλλογής Βλαστού-Σερπιέρη (αρ. ευρ. ΒΣ 5) στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (Αίθουσα 65, προθήκη 15, αρ. 5) απεικονίζει παιχνίδι με σβούρα μεταξύ δύο νεαρών γυναικών. Η εμφάνιση του θέματος σε αγγείο με αποκλειστικά ταφική χρήση υπαινίσσεται θάνατο σε νεαρή ηλικία. Πάντως η λέξη στρόβιλοι εμφανίζεται συχνά σε μαγικούς παπύρους.

Βιβλιογραφία: H. Winnefeld, "Das Kabirenheiligtum bei Theben", Athenische Mitteilungen 426-427 εικ. 18. Μ. Fitta(επιμ.), Spiele und Spielzeug in der Antike. Unterhaltung und Vergnugen im Altertum, (Στουτγάρδη 1998) 76-78. Γ.Γ. Καββαδίας, Ο Ζωγράφος του Sabouroff, Δημοσιεύματα του Αρχαιολογικού Δελτίου αρ. 71, Αθήνα 200, 123 και υποσημ. 865.
(Εθνικό αρχαιολογικό μουσείο)

Read more »

Φωτογραφημένο το ''χέρι του θεού''!

Υπάρχει μία συγκεκριμένη και αδιάψευστη απόδειξη της ύπαρξης του''Θεού''.Οι αστρονόμοι της Ν.Α.Σ.Α φωτογράφησαν καθώς προετοιμάζεται το -χέρι του- τουλάχιστον έτσι φαίνεται στη φωτογραφία να συντρίψει το αστέρι νετρονίων που ονομάζεται ( Β1 509).

Read more »

Το Ευπαλίνειο Όρυγμα

Tο υδραγωγείο το οποίο ανεφοδίαζε την πόλη της Σάμου με πόσιμο νερό, κατασκευάστηκε από τον Ευπαλίνο στα μέσα του 6ου αι. π.Χ. και συγκαταλέγεται στα μεγάλα τεχνικά επιτεύγματα της αρχαιότητας. Υπάρχει ως σήμερα και είναι επισκέψιμο.
Αποτελείται από την πηγή, έναν υπαίθριο αγωγό συνολικού μήκους 900 μ., μία σήραγγα μήκους 1036 μ. και ένα δίκτυο διανομής εντός της πόλης, μήκους 1000μ. Το πλέον ενδιαφέρον τμήμα του υδραγωγείου είναι αναμφίβολα η σήραγγα, η κατασκευή της οποίας προχώρησε ταυτόχρονα και από τα δύο άκρα. Το όρυγμα διασχίζει οριζοντίως το σκληρό ασβεστολιθικό πέτρωμα του βουνού και έχει διατομή περίπου 1,80μ Χ 1,80μ. Ο αγωγός βρίσκεται μέσα σε αυλάκι πλάτους 0,70μ και έχει κλίση περί τα 4‰. Το υδραγωγείο λειτούργησε περίπου 1000 χρόνια.

Read more »

Goji Berry -Η υπέρ-τροφή από το Θιβέτ

Γκότζι (Goji) – το μουρο της ευτυχιας, είναι η κοινή ονομασία ενός φρούτου, που παράγεται από δύο πολύ συγγενικά μεταξύ τους είδη: το Lycium barbarum και το L. Chinense. Είναι ενδημικά είδη της νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Ασίας.Τα είδη του γκότζι είναι φυλλοβόλα, πολυετή φυτά, με ξυλώδη κορμό και φτάνουν σε ύψος από 1 μέχρι 4 μέτρα.

Το φυτό είναι γνωστό εδώ και αιώνες στην Κίνα και στην περιοχή του Θιβέτ. Στην Κίνα αναφέρεται στις λαϊκές παραδόσεις από το 2.800 π.Χ. Χρησιμοποιείται στην κινεζική ιατρική για τις ευεργετικές του ιδιότητες όσον αφορά την τόνωση της λειτουργίας του ήπατος και των νεφρών.

Επίσης, θεωρείται ότι εμπλουτίζει το αίμα με θρεπτικά συστατικά και προάγει την κυκλοφορία του, και αποτελεί εξαιρετικό βοήθημα στη διατήρηση της καλής όρασης και στη βελτίωσή της. Γενικά, αναζωογονεί και δίνει ενέργεια σε ολόκληρο τον οργανισμό. Κάποιοι πιστεύουν ότι είναι το μυστικό της μακροζωίας.

Οι καρποί του παραδοσιακά θεωρούνται «υπερτροφή»: πιστεύεται πως προμηθεύουν τον οργανισμό με την απαραίτητη ενέργεια για τις καθημερινές του ανάγκες, ακόμα και σε συνθήκες στρες.

Μεταξύ άλλων, θεωρείται ισχυρό αντιγηραντικό και ενισχυτικό της μακροζωίας. Ως επιβεβαίωση αυτής της άποψης, άνθρωποι που ζουν σε κάποιες περιοχές της Κίνας, όπου το φυτό καλλιεργείται και χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό, απολαμβάνουν ένα πολύ υψηλό προσδόκιμο ζωής και μια καλή γενική υγεία.

Ο φημισμένος Li Qing Yuen, που έζησε μέχρι την ηλικία των 252 ετών (1678-1930), κατανάλωνε Goji Berries καθημερινά. Η ζωή του Li Qing Yuen είναι η πιο καλά γνωστή και τεκμηριωμένη περίπτωση ακραίας μακροζωίας που έγινε ποτέ γνωστή.

Οι καρποί, που μοιάζουν με μούρα και είναι πολύ ευαίσθητοι (εύκολα οξειδώνονται και το χρώμα τους σκουραίνει), συλλέγονται με ειδικό ύφασμα και αποξηραίνονται σε σκιερό μέρος.

Τα γκότζι δεν βρίσκονται σχεδόν ποτέ φρέσκα, εκτός από τις περιοχές παραγωγής τους, και συνήθως πωλούνται σε ανοιχτά κουτιά και μικρές συσκευασίες, σε ξηρά μορφή. Ο βαθμός αποξήρανσης ποικίλλει στα γκότζι: κάποιοι καρποί παραμένουν μαλακοί και κάπως κολλώδεις, όπως οι σταφίδες, ενώ άλλοι μπορεί να είναι πολύ σκληροί.

Η γεύση από τα γκότζι μοιάζει με της σταφίδας, αφήνοντας και μια μικρή αίσθηση ντομάτας. Μπορούν να φαγωθούν ωμά ή να μαγειρευτούν. Οι Κινέζοι κάνουν σούπες με αυτό το μούρο και παρασκευάζουν επίσης ένα κρασί. Τα φύλλα και οι τρυφεροί βλαστοί καταναλώνονται ως λαχανικό.

Τα γκότζι θεωρούνται ως μια από τις πλουσιότερες φυσικές πηγές θρεπτικών συστατικών. Περιέχουν βήτα-Καροτίνη, βιταμίνη C, βιταμίνη Β1 και Β2, καθώς και μια σειρά άλλων βιταμινών, μεταλλικά στοιχεία, αντιοξειδωτικά και αμινοξέα. Το γκότζι περιέχει πολλούς υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λιπαρά και διατροφικές ίνες απαραίτητα για το σώμα. Τα εκατό γραμμάρια μεταποιημένου μούρου περιέχει 370 θερμίδες.

Στην εμπορική πρακτική υποστηρίζουν ότι οι πολυσακχαρίτες που περιέχουν τα προϊόντα από γκότζι, μεταξύ των οποίων αρκετοί "χυμοί γκότζι», έχουν εκτεταμένα βιολογικά οφέλη για την υγεία, αν και κανένας από τους ισχυρισμούς αυτούς δεν έχει αποδειχθεί από ιατρική έρευνα. 

Στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική χρησιμοποιούν τα φύλλα σε συνδυασμό με το φλοιό της ρίζας για να παρασκευάσουν ένα τσάι. Το γκότζι μπορεί να καταναλωθεί σε καθημερινή βάση, για να προσφέρει γενική ευεξία.

Το Goji μπορεί να καταναλωθεί άφοβα. Δεν έχουν αναφερθεί περιπτώσεις υπερδοσολογίας. Επίσης, δεν έχουν παρατηρηθεί αλλεργικές αντιδράσεις. Ερευνάται μόνο αν αλληλεπιδρά με αντιπηκτικά φάρμακα ή με φάρμακα που χορηγούνται για τον διαβήτη και την αρτηριακή πίεση.

Ο καρπός του Goji

περιέχει 18 αμινοξέα, μεταξύ αυτών τα 8 που θεωρούνται απαραίτητα.

περιέχει 21 ιχνοστοιχεία, όπως ψευδάργυρο, ασβέστιο, γερμάνιο, σελήνιο και φώσφορο

περιέχει βιταμίνες του συμπλέγματος B (Β1, Β2, Β6)

έχει περισσότερη Β-καροτίνη και από το καρότο, και το πλήρες φάσμα των αντιοξειδωτικών

έχει περισσότερο σίδηρο από το σπανάκι

έχει βιταμίνη E, η οποία σπανίζει σε φρούτα

έχει 500 φορές περισσότερη βιταμίνη C από τα πορτοκάλια (ανά μονάδα βάρους)

περιέχει διάφορες φυτοστερόλες, όπως την αντιφλεγμονώδη Β-σιτοστερόλη, η οποία περιορίζει την απορρόφηση της χοληστερόλης και συμβάλλει στη σεξουαλική ευρωστία

περιέχει «ωφέλιμα» λίπη, όπως ω-6 και λινολεϊκό οξύ, που είναι ρυθμιστές της ορμονικής λειτουργίας

έχει αντιμικροβιακές και αντιμυκητιασικές ιδιότητες

Ο χυμός του Goji

δυναμώνει την καρδιά και αποτρέπει τις ταχυπαλμίες

καταπολεμά την αϋπνία και ενισχύει τη μνήμη

περιέχει πολυσακχαρίτες, που ρυθμίζουν τη λειτουργία της υπόφυσης και την έκκριση μιας ορμόνης που καθυστερεί τη γήρανση

ανακουφίζει τις εγκύους από την πρωινή ναυτία

ενισχύει το μεταβολισμό και το ανοσοποιητικό σύστημα

έχει κάποιες αντικαρκινικές ιδιότητες και έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της ηπατίτιδας B

χρησιμοποιείται με επιτυχία για την απώλεια βάρους

καθαρίζει το αίμα και βοηθά στην αποτοξίνωση του σώματος

χαρίζει αίσθημα ευεξίας και αισιοδοξίας

σε κλινική έρευνα σε ηλικιωμένους ασθενείς, βελτιώθηκε η σεξουαλική ικανότητα στο 35% των περιπτώσεων

μελέτες σε χοιρίδια έχουν δείξει ότι έχει προστατευτική δράση για το συκώτι

ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΑΞΙΑ-ΟΦΕΛΗ

Οι καρποί του Goji θεωρούνται εκ παραδόσεως ως Υπέρ-Τροφή.

Το Goji είναι το πρώτο σε περιεκτικότητα άγριο φρούτο αντιοξειδωτικών ουσιών.Συγκριτικά το πορτοκάλι περιέχει 750 μονάδες αντιοξειδωτικά, το σπανάκι 1260 μονάδες, το βατόμουρο 2400, το Goji Berry 25100 μονάδες αντιοξειδωτικές.

Έχει ιδιαίτερη γεύση, ένα συνδυασμό κερασιών, κράνων και φραγκοστάφυλων.

Επίσης έχουν 11% πρωτείνη, που είναι καταπληκτικό για φρούτο.

Επιπρόσθετα υποστηρίζεται ότι εμπλουτίζουν το Αίμα με θρεπτικά συστατικά και προάγουν την κυκλοφορία του (blood tonic).

Σε εργαστηριακές δοκιμές σε χυμούς καρπών, που χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος ORAC (μέθοδος μέτρησης ικανότητας απορρόφησης ελευθέρων ριζών), ανεδείχθη η υπεροχή του χυμού Goji σε αντιοξειδωτική δράση και κατά συνέπεια στην καταπολέμηση των βλαπτικών ελευθέρων ριζών.

Η ανωτέρω δράση βοηθά στην μείωση της κυτταρικής γήρανσης και στην αναχαίτηση της οξείδωσης της LDL χοληστερόλης.

Ο χυμός του φυτού περιέχει πολυάριθμα φυτοχημικά στοιχεία γνωστά για τις ευεργετικές τους ιδιότητες πάνω στις λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού.

Οι ουσίες αυτές πιστοποιείται ότι ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα, ενώ δρουν ως ισχυρά προσαρμογενή, προστατεύοντας το σώμα σε περιόδους πιεστικών καταστάσεων.

Η παρουσία στερολών και ουσιωδών λιπαρών οξέων μπορεί να συνεισφέρει στη φυσιολογική μείωση των αυξημένων επιπέδων χοληστερόλης. 

Η βεταΐνη που περιέχεται στο χυμό Goji, ως δότης ομάδων μεθυλίου διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στην αποτοξίνωση του ήπατος. Επιπλέον παίζει κάποιο ρόλο στην παραγωγή της καρνιτίνης και φαίνεται ότι εμφανίζει προστατευτική δράση στους νεφρούς. 

Επιπρόσθετα συνεισφέρει στην μετατροπή της ομοκυστεϊνής σε μεθειονίνη, γεγονός που τη καθιστά χρήσιμη στον έλεγχο των αυξημένων επιπέδων ομοκυστεϊνης στο αίμα (παράγοντας που θεωρείται ότι επιβαρύνει την καρδιαγγειακή υγεία). 

Ακόμη, η βεταϊνη ως δότης μεθυλικών ομάδων συμμετέχει στην παραγωγή του SAMe (S-Αδενοσύλ-μεθειονίνη) το οποίο ασκεί προστατευτική δράση στο νευρικό σύστημα.

Είναι πολύ καλή πηγή β-σιτοστερόλης (ισχυρότατο αντιφλεγμονώδες)

Στο μούρο αυτό θα βρούμε το λινελαικό οξύ, βασικό ωφέλιμο λιπαρό, ιδιαίτερα χρήσιμο για μείωση του λίπους, αύξηση της άλιπης μυικής μάζας, ικανοποιητική ενέργεια και μυική αντοχή.

Οι καρποί Goji περιέχουν επίσης : φλαβονοειδή,απαραίτητα και μη αμινοξέα, συνολικά 18 αμινοξέα, περισσότερα δηλαδή από την γυρη των μελισσών , καροτενοειδή όπως βήτα-καροτίνη, ζεαξανθίνη, λουτεΐνη, λυκοπένιο, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, τις Β1, Β2, Β6 καθώς και πολυάριθμα οργανικά μεταλλικά στοιχεία συμπεριλαμβανομένων των : ψευδάργυρος Φωσφόρος Σίδηρος Χαλκός Σελήνιο και του γερμανίου.

Τα Goji Βerries ή Wolf Berries είναι ίσως τα πιο πλούσια διατροφικά φρούτα του πλανήτη. Περιέχουν 18 είδη αμινοξέων (έξη φορές περισσότερα από τη γύρη των μελισσών) συμπεριλαμβανομένων και των 8 απαραίτητων αμινοξέων (όπως η ισολευκίνη και η τρυπτοφάνη).

Τα Goji Βerries είναι η πλουσιότερη πηγή καροτενοειδών, συμπεριλαμβανομένης και της βήτα-καροτένης (πιο πολύ βήτα-καροτένη από τα καρότα!), από όλες τις γνωστές τροφές και φυτά του πλανήτη!.

Τα ώριμα φρούτα περιέχουν περίπου 11 mg σιδήρου ανά 100 γραμμάρια, βήτα στερόλη (έναν αντιφλεγμονώδη παράγοντα), λινολεϊκό οξύ (ένα λιπαρό οξύ),σεσκιτερπενοειδή (κυπερόνη και σολαβετιβόνη) τετρατερπενοειδή (ζεαξανθίνη - φυσαλίνη) και βηταϊνη (0.1%).

Τα Goji berries περιέχουν πολυσακχαρίδες οι οποίοι ενισχύουν εκπληκτικά το ανοσοποιητικό σύστημα. Ένας πολυσακχαρίτης που βρέθηκε σ’ αυτό το φρούτο είναι ένα πανίσχυρο εκκριταγωγό (μια ουσία δηλαδή που διεγείρει την έκκριση της αναζωογονητικής αυξητικής ορμόνης του αδένα της υπόφυσης.

Τα Goji berries έχουν παραδοσιακά συσχετιστεί με τη μακροζωία, το σωματικό σθένος και τη σεξουαλική δύναμη. Σε αρκετές ομάδες μελέτης και έρευνας με ηλικιωμένους ανθρώπους που ο καρπός δινόταν μια φορά την ημέρα για 3 εβδομάδες, επιτεύχτηκαν πολλά ευεργετικά αποτελέσματα και στο 67% ασθενών οι λειτουργίες των Τ-λεμφοκυττάρων του ανοσοποιητικού τους τριπλασιάστηκαν σε ισχύ. Επιπροσθέτως, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όλοι οι ασθενείς είχαν μια αύξηση της αισιοδοξίας και των πνευματικών τους δυνάμεων, το 95% των ασθενών κοιμόταν καλύτερα και το 35% των ασθενών ανέκτησαν πλήρως τη σεξουαλική τους λειτουργία.

Αυτά τα Goji Βerries αναπτύσσονται σε προστατευμένες πεδιάδες του Θιβέτ και της Κίνας με αρχαίο χώμα εκατομμυρίων ετών, σε άγριες και καλλιεργημένες περιοχές. Τα φυτά μεγαλώνουν σαν θάμνοι με κλαδιά που φτάνουν τα 6 μέτρα. Οι καρποί δεν αγγίζονται ποτέ από χέρια καθώς οξειδώνονται και γίνονται μαύροι αν αγγιχτούν ενώ είναι νωποί. Συλλέγονται μέσα σε ψάθες και ύστερα στεγνώνουν κάτω από σκιά ή στον ήλιο. Το Goji Βerry είναι ένα βαθύ κόκκινο αποξηραμένο φρούτο περίπου στο μέγεθος της σταφίδας και έχει μια πολύ απαλή γεύση. Μια καλή ημερήσια δόση Goji Βerries είναι 10-30 γραμμάρια και μπορούν να ληφθούν αμιγή ή να ανακατευτούν με άλλα αποξηραμένα φρούτα και χυμούς.

Read more »

Η Αίθουσα των Κλιτύων της Ακρόπολης

Στις πλαγιές, στα σπήλαια και στα πλατώματα του βράχου της Ακρόπολης, σε μικρά και μεγάλα ιερά, λατρεύτηκαν θεοί, ήρωες και νύμφες. Η νότια πλαγιά φιλοξένησε δύο από τα σπουδαιότερα ιερά της πόλης, του Διονύσου Ελευθερέως και του Ασκληπιού. Φιλοξένησε όμως και άλλα μικρότερα σε έκταση, αλλά μεγάλης σημασίας για τους Αθηναίους.

Αναθηματική στήλη, που πιθανώς σχετίζεται με το ιερό της Βλαύτης, καθώς εικονίζει τον αναθέτη Σίλωνα πάνω σε βλαύτη (σανδάλι). Μέσα 4ου αι. π.Χ.

Στο ιερό του Διονύσου Ελευθερέως γιορτάζονταν στις αρχές της άνοιξης (το μήνα Ελαφηβολιώνα), τα Μεγάλα ή εν Άστει Διονύσια, μια από τις σημαντικότερες γιορτές της πόλης. Από τη λατρεία του Διονύσου, θεού του κρασιού, της μέθης και του εκστατικού χορού, γεννήθηκε το θέατρο. Στην πλαγιά του βράχου πάνω στο ιερό παίχτηκαν για πρώτη φορά τα έργα των σημαντικότερων αρχαίων τραγικών και κωμικών ποιητών, του Αισχύλου, του Σοφοκλή, του Ευριπίδη, του Αριστοφάνη. Το ιερό και θεραπευτήριο του Ασκληπιού ιδρύθηκε στη νότια πλαγιά της Ακρόπολης με πρωτοβουλία του Αθηναίου πολίτη Τηλέμαχου, ο οποίος το 420/19 π.Χ. έφερε ένα άγαλμα του θεού από το μεγάλο ιερό της Επιδαύρου. Σε μια στοά δίπλα στο ιερό, οι ασθενείς ανέμεναν τη θαυματουργική τους ίαση με την εμφάνιση του θεού στα όνειρά τους. Τα πολυπληθή αφιερώματα, συχνά με απεικονίσεις ανθρώπινων μελών που ο θεός θεράπευσε, μαρτυρούν τη μεγάλη σημασία που είχε η λατρεία του για τους Αθηναίους.  

Σε μικρή απόσταση από το ιερό του Ασκληπιού βρισκόταν ένα μικρό, υπαίθριο ιερό αφιερωμένο στη Νύμφη, προστάτιδα του γάμου και των γαμήλιων τελετών. Σε αυτό, οι Αθηναίοι αφιέρωναν τα αγγεία του γαμήλιου λουτρού τους, τις λουτροφόρους αλλά και αρωματοδοχεία, σκεύη για καλλυντικά και κοσμήματα, σφονδύλια, αγγεία συμποσίου, ειδώλια, προτομές γυναικών και ζωγραφιστούς πίνακες. Οι λουτροφόροι ήταν πολυτελή αγγεία ζωγραφισμένα με τη μελανόμορφη ή ερυθρόμορφη τεχνική. Τα θέματα της διακόσμησης ήταν σχετικά με το γάμο και ανάλογα με τις προτιμήσεις τις κάθε εποχής.

.(theacropolismuseum.gr)

Read more »

Αίαντας ο Λοκρός

Ήταν γιος του Οϊλέα, βασιλιά του Οπούντα στη Λοκρίδα και της Εριώπης και ένας από τους ήρωες που πήραν μέρος στον τρωικό πόλεμο. Ο Όμηρος, στην Ιλιάδα του, ονομάζει τον Αίαντα ταχύ και μικρό, για να τον ξεχωρίσει από τον Τελαμώνιο Αίαντα που ήταν πελώριος.

Αίας , Κασσάνδρα

Ο Αίαντας ο Λοκρός ήταν, όπως μας λέει η μυθολογία, σπουδαίος μαχητής, τέλειος ακοντιστής και τοξότης και τόσο γρήγορος στο τρέξιμο, ώστε μόνο ο Αχιλλέας τον ξεπερνούσε, ένας από τους σπουδαιότερους ήρωες της Ιλιάδας. Πολλοί Τρώες και σύμμαχοί τους σκοτώθηκαν απ' αυτόν σ' όλη τη διάρκεια της δεκάχρονης πολιορκίας. Φορούσε πάντα ελαφριά πανοπλία και οπλισμό, πήρε μέρος σε πολλές μάχες για τη διάσωση των ελληνικών πλοίων και του πτώματος του Πατρόκλου και τον θεωρούσαν ισότιμο με τον Αίαντα τον Τελαμώνιο. Αντίθετα όμως με τον Τελαμώνιο, που ήταν σεμνός, ειλικρινής, λιγόλογος και καρτερικός, ο Λοκρός ήταν αλαζόνας, υπεροπτικός, ακόλαστος και αθυρόστομος, που δε λογάριαζε ούτε και αυτούς τους θεούς.

Περσεφόνη , Αίαντας ο Λοκρός, νομίσματα των Λοκρών

Όταν έπεσε η Τροία, ο Αίαντας ατίμασε την ιέρεια Κασσάνδρα, την πιο όμορφη από τις κόρες του Πριάμου, παρ' όλο που η κόρη είχε αγκαλιάσει το άγαλμα της θεάς Αθηνάς και μόνο γι' αυτό ο Αίαντας όφειλε να τη σεβαστεί. Η ιερόσυλη αυτή πράξη του εξόργισε τη θεά Αθηνά, που κατέστρεψε με φοβερή τρικυμία τα πλοία του, όταν στην επιστροφή του από την Τροία πέρασε από τον Καφηρέα. Όλοι οι σύντροφοί του πνίγηκαν στη θαλασσοταραχή εκτός από τον ίδιο τον Αίαντα, που με τη βοήθεια του Ποσειδώνα, έφτασε κολυμπώντας σε κάποιο βράχο. Αυτός, αφού κάθισε πάνω στα βράχια, αντί να ευχαριστήσει τους θεούς, άρχισε να τους βρίζει και να λέει ότι θα σωζόταν και χωρίς τη θέλησή τους ακόμα. Ο Ποσειδώνας τότε, εξοργισμένος από την αχαριστία του αλαζόνα αυτού ήρωα, χτύπησε με την τρίαινά του το βράχο και τον κομμάτιασε, ενώ ο Αίαντας, πέφτοντας στη θάλασσα, πνίγηκε.

Ο Λοκροί τιμούσαν τον Αίαντα ως γενεαλογικό τους ήρωα και στις μάχες άφηναν στις παρατάξεις τους μια θέση κενή για το μυθικό μαχητή.

Ο Ποσειδώνας σκοτώνει τον Αίαντα

Σε νομίσματα των Λοκρών, που βρέθηκαν, εικονίζεται ο Αίαντας που βαδίζει κρατώντας ασπίδα που πάνω της έχει ένα δράκο και γυμνό ξίφος, ενώ στο κεφάλι του έχει περικεφαλαία. Ανάμεσα στα ανοιχτά πόδια του υπάρχει το όνομα ΑΙΑΣ.

Η μυθολογία λέει ότι ο Αίας μαζί με τον Αχιλλέα και άλλους ήρωες μετά το θάνατό του έμενε στο νησί Λευκή, ένα από τα νησιά των Μακάρων.

Read more »

Νέα έρευνα στο ιστορικό ναυάγιο «Μέντωρ»

Δύο αρχαία αργυρά νομίσματα και ένα χάλκινο μπορεί να μην αποτελούν εντυπωσιακό εύρημα, όταν όμως προέρχονται από το ναυάγιο του «Μέντορα» του πλοίου με το οποίο ο Ελγιν μετέφερε τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Αγγλία, τότε είναι σημαντικά.

Τα βρήκε τον Ιούλιο κλιμάκιο της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, που υπό τη

ν διεύθυνση του καταδυόμενου αρχαιολόγου Δρ. Δημήτρη Κουρκουμέλη πραγματοποίησε υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα στο ιστορικό ναυάγιο «Μέντωρ» στα νοτιοανατολικά Κύθηρα κοντά στον Αβλέμονα. Εκεί δηλαδή, όπου είχε βυθιστεί τον Σεπτέμβριο του 1802. Θραύσματα μαρμάρων ή γλυπτών όμως, που είναι το μέγα ζητούμενο, δεν εντοπίσθηκαν.

Αντίθετα, αντικείμενα του δεκαμελούς πληρώματος του πλοίου, όπως όπλα βρέθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας, που επικεντρώθηκε στη περιοχή της πρύμνης. Εντοπίσθηκαν έτσι δύο πιστόλες, η διακόσμηση του κοντακίου ενός ντουφεκιού, βόλια τριών διαφορετικών διαμετρημάτων, λίθινα τσακμάκια για τα όπλα και μία οβίδα μικρού κανονιού. Επίσης όργανα ναυσιπλοΐας, μία μικρή πυξίδα χειρός με χρυσή αλυσίδα και η πυξίδα του πλοίου. Αλλά και σκεύη διαφόρων τύπων (γυάλινα, πήλινα ή πορσελάνινα), φιάλες, διακοσμητικά στοιχεία, που βρίσκονταν προφανώς στο χώρο ενδιαίτησης των αξιωματικών και νομίσματα της συγκεκριμένης περιόδου. Οσο για τα αρχαία νομίσματα βρέθηκαν ανάμεσα στις πέτρες του έρματος του πλοίου.

Η έρευνα έγινε στο διάστημα από 6 έως 15 Ιουλίου και είναι η τέταρτη των νεώτερων χρόνων στον «Μέντορα», που βρίσκεται σε βάθος 22-24 μέτρων μέσα στην άμμο (είναι σχεδόν σκεπασμένο). Προηγήθηκε το 1975 ο πλοίαρχος Κουστώ, ακολούθως το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών, το 1980 και τέλος η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων το 2009, όταν είχαν εντοπισθεί ανάμεσα σε λίθους, προφανώς του έρματος του πλοίου, διάφορα ευρήματα, όπως απολιθώματα ιχθύων σε σχιστολιθικές πλάκες, που από τότε είχε θεωρηθεί ότι μπορούν να προέρχονται από το φορτίο.

Κατά τη διάρκεια της φετινής έρευνας καθαρίσθηκε μάλιστα και ένα μέρος του κελύφους του πλοίου, το οποίο είχε εντοπιστεί ήδη από την έρευνα του 1980 και όπως διαπιστώθηκε σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση. Επιπλέον όμως τα ευρήματα, που ανασύρθηκαν από το ναυάγιο, αποτελούν ενδείξεις της διαβίωσης των πληρωμάτων των εμπορικών πλοίων σε μία ταραγμένη ιστορική περίοδο της Ανατολικής Μεσογείου.

Γενικότερα πάντως τα αποτελέσματα της έρευνας θεωρούνται ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και ενθαρρυντικά, γιατί το ναυάγιο συνδέεται με μία από τις πιο μελανές σελίδες της ιστορίας του Παρθενώνα και των γλυπτών του, που η περιπέτειά τους συνεχίζεται ως σήμερα. Και επειδή η ελπίδα δεν πεθαίνει, η συνέχιση των ερευνών, ίσως αποδώσει κάποια νέα στοιχεία για το ίδιο το πλοίο και για το πολύτιμο, κλεμμένο φορτίου του.

Ο «Μέντωρ« ήταν ένα δικάταρτο μπρίκι στο οποίο ο Ελγιν είχε φορτώσει 17 κιβώτια με γλυπτά από την Ακρόπολη κυρίως: Από τη Ζωφόρο του Παρθενώνα και τον ναό της Αθηνά Νίκης, τμήματα αγαλμάτων, σπόνδυλοι κιόνων, ένας μαρμάρινος θρόνος (τον είχε υποσχεθεί ως δώρο στον πεθερό του) κ. ά.

Καινούρια ευρήματα από το πλοίο με το οποίο ο Ελγιν μετέφερε τα Γλυπτά του Παρθενώνα

Το ναυάγιο έγινε στις 17 Σεπτεμβρίου όταν το πλοίο παρασυρμένο από τον δυνατό άνεμο που έπνεε στο Ταίναρο παρασύρθηκε προς στα Κύθηρα. Καθώς προσπαθούσε να προφυλαχθεί στο λιμανάκι του Αβλέμονα, κόπηκαν στα σκοινιά από τις άγκυρες και στη συνέχεια το πλοίο κτύπησε στα βράχια, έγυρε και βυθίστηκε σε λίγες ώρας. Θύματα δεν υπήρξαν και για την ανέλκυση των γλυπτών από το σκάφος επιστρατεύτηκαν καλύμνιοι σφουγγαράδες. Αργότερα τα γλυπτά φορτώθηκαν σε άλλο πλοίο και από εκεί ταξίδεψαν στην Αγγλία

Την εφετινή έρευνα πάντως, χρηματοδότησε και συνέδραμε το Αυστραλιανό Ιδρυμα «Kytherian Research Group».

(Το Βήμα)

Read more »

Μονομάχος, πριν από 1.800 χρόνια, καταγγέλλει τον διαιτητή του…

Παράπονα από τη διαιτησία είχε ένας μονομάχος, πριν από 1.800 χρόνια, όπως μαρτυρά η επιτύμβια στήλη που κατόρθωσε να αποκρυπτογραφήσει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Μπροκ του Καναδά, Μάικλ Κάρτερ.

Η φιγούρα που εμφανίζεται όρθια στην επιτύμβια στήλη, κρατώντας σπαθιά και στα δυο του χέρια, είναι ο Διόδορος, ο αδικημένος μονομάχος της περίπτωσής μας.


Η επιτύμβια στήλη αυτή έφτασε ως δωρεά στο Μουσείο Musee du Cinquanternaire στις Βρυξέλλες του Βελγίου, λίγο πριν το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Το ανάγλυφο δείχνει έναν μονομάχο να κρατάει δύο σπαθιά, να στέκεται πάνω από τον αντίπαλό του, ενώ εκείνος γνέφει ότι παραδίνεται. Η επιγραφή αναφέρει ότι στο σημείο όπου τοποθετήθηκε η επιτύμβια στήλη, έχει ταφεί ένας άντρας με το όνομα Διόδορος. "Αφού νίκησα τον αντίπαλό μου Δημήτριο, δεν τον σκότωσα αμέσως" συνεχίζει η επιγραφή. "Η μοίρα και η πονηρή εξαπάτηση του summa rudis με σκότωσε".

Ο summa rudis είναι ο διαιτητής, που ίσως είχε εμπειρία στο παρελθόν ως μονομάχος. Ο δρ. Κάρτερ ερμηνεύει την εικόνα του Μονομάχου με τα δύο σπαθιά ως την στιγμή της τελευταίας του μάχης, όπου ο Δημήτριος βρίσκεται στο έδαφος ενώ ο Διόδορος έχει βγάλει τα σπαθιά του. "Ο Δημήτριος γνέφει ότι παραδίνεται, ο Διόδορος δεν τον σκοτώνει. Υποχωρεί θεωρώντας πως θα ανακηρυχθεί νικητής της μάχης", συνεχίζει ο δρ. Κάρτερ.

Παρ'όλα αυτά, ο summa rudis, ίσως γιατί ερμήνευσε την στάση του Δημήτριου ως απλή πτώση, του επιτρέπει να σηκωθεί, να πάρει ξανά την ασπίδα και το σπαθί του και να συνεχίσει την μάχη. Αυτή τη φορά, ο Διόδορος έχει προβλήματα και είτε πεθαίνει στην αρένα, είτε τραυματίζεται από την Δημήτριο και αυτό το τραύμα του στερεί τη ζωή λίγο αργότερα.

Read more »

Αρχαία Λυκόσουρα

Ο Edward Dodwell, (1767 – 1832) υπήρξε μία πολυσχιδής προσωπικότητα, με σπουδαία μόρφωση, αρχαιολόγος και ζωγράφος. Καταγόταν από παλαιά και πολύ πλούσια οικογένεια της Ιρλανδίας. Στην Ελλάδα πραγματοποίησε τρία ταξίδια το 1801, το 1805 και 1806. Στα δύο τελευταία ταξίδια συνοδεύεται από τον ζωγράφο Simone Pomardi, του οποίου σχέδια κοσμούν τα βιβλία του. 

Αρχαία Λυκόσουρα (Lycosoura) - Edward Dodwell, 1834

Τα ερείπια της αρχαίας Λυκόσουρας βρίσκονται 22 περίπου χιλιόμετρα από τη Μεγαλόπολη. Βρίσκεται στις νότιες υπώρειες του Λυκαίου όρους. Σήμερα, 1 χμ. βόρεια, υπάρχει ομώνυμο χωριό με πληθυσμό 65 περίπου κατοίκους. Θεωρείται η αρχαιότερη πόλη στον κόσμο (10.000 – 8.000 π.Χ.) Κατά την αρχαιότητα ήταν ιερή πόλη των Αρκάδων. Ήταν μια πόλη γεμάτη φως. Άλλωστε βρίσκεται στο όρος Λύκαιο, που σημαίνει φωτεινό, και δεσπόζει στον Πελοποννησιακό χώρο προσφέροντας μοναδική θέα. Ο Παυσανίας τη χαρακτηρίζει ως την αρχαιότερη απ΄ όλες τις πόλεις που υπήρξαν ποτέ πάνω σε ηπειρωτική ή νησιωτική γη, ως την πρώτη πόλη που είδε το φως του ήλιου, ως την πόλη υπόδειγμα για τη δημιουργία άλλων πόλεων (Παυσανίας VIII,38,1).

Πάνω στο λόφο διακρίνονται λείψανα από την οχυρωματική περίβολο της αρχαίας ακρόπολης, ενώ στα νότια και στα ανατολικά κράσπεδά του, οι ανασκαφές (που άρχισαν το 1889) έφεραν στο φως κατάλοιπα του περίφημου ιερού της Δέσποινας. Στο βουκολικό τοπίο σήμερα, διακρίνονται ερείπια βωμών της Δέσποινας, της Δήμητρας και της Μεγάλης Μητέρας, μιας μεγάλης στοάς, και ένα εκτεταμένο συγκρότημα οικοδομημάτων στα δυτικά του κυρίως ιερού. Στο δυτικό άκρο του ιερού υπήρχε ναός της Δέσποινας, πρόστυλος με 6 δωρικούς κίονες στον πρόναο και δυο στρογγυλά βάθρα γλυπτών εικόνων, όπου υπήρχαν αγάλματα της Δέσποινας, της Δήμητρας, της Άρτεμης και του γίγαντα Άνυτου, έργα του μεσσήνιου γλύπτη Δαμοφώντα του 2ου  π.χ. αι.

Read more »

Η τελευταία λέξη του Αρχιμήδη

Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΙΜΗΔΗ

Πώς ένα μεσαιωνικό βιβλίο του 10ου αιώνα ανατρέπει

παγιωμένες απόψεις για τα αρχαία ελληνικά μαθηματικά

Επιμέλεια: Γιάννης Χριστιανίδης

Εκδόσεις Νεφέλη, 2011, σελ. 216, τιμή 18,50

Στις 29 Οκτωβρίου του 1998, η δημοπρασία με αριθμό 9058 του οίκου Christie's έφερε το όνομα «Εύρηκα». Οχι τυχαία, το προς δημοπράτηση έργο δεν ήταν τίποτε λιγότερο από τον Παλίμψηστο Κώδικα του Αρχιμήδη, ο οποίος μυστηριωδώς είχε βρεθεί στα χέρια μιας γαλλικής οικογένειας, για λογαριασμό της οποίας γινόταν η δημοπρασία. Η αίθουσα των Christie's ήταν ο τελευταίος σταθμός μιας μακράς και περιπετειώδους πορείας: ο Κώδικας, ένα χειρόγραφο έργο που χρονολογείται από το δεύτερο μισό του 10ου αιώνα, είχε πιθανότατα γραφτεί στην ανθίζουσα τότε Κωνσταντινούπολη. Περιείχε επτά τουλάχιστον έργα του Αρχιμήδη: το «Περί σφαίρας και κυλίνδρου», το «Περί ελίκων», τμήματα από το «Κύκλου μέτρησις» και το «Επιπέδων ισορροπιών», τμήματα από το δεύτερο βιβλίο των «Οχουμένων», τη μέχρι τότε άγνωστη αρχή του «Στομαχίου» και την πραγματεία «Περί των μηχανικών θεωρημάτων, προς Ερατοσθένη έφοδος», η οποία θεωρείται από τα σημαντικότερα έργα του αρχαίου μαθηματικού.

Μετά από πολλές περιπέτειες, ο Κώδικας του Αρχιμήδη διαβάστηκε ξανά, αλλάζοντας την αντίληψή μας για τα αρχαιοελληνικά μαθηματικά.

Οι περιπέτειες ενός πολύτιμου κειμένου

Ολα αυτά ως το 1229, χρονολογία κατά την οποία ο Κώδικας μετατράπηκε σε εκκλησιαστικό κείμενο και άρχισε μια διαδρομή από μοναστήρι σε μοναστήρι ως τη μεταφορά του στο Μετόχι του Παναγίου Τάφου στην Κωνσταντινούπολη στα μέσα της δεκαετίας του 1840. Ο τελευταίος άνθρωπος ο οποίος είχε μελετήσει τον Κώδικα ήταν ο δανός ιστορικός των μαθηματικών Χάιμπεργκ. Το έτος 1906, ο Χάιμπεργκ είχε μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη και με τη βοήθεια ενός μεγεθυντικού φακού ανέγνωσε ένα μεγάλο μέρος του χειρογράφου, μεταξύ άλλων και την πραγματεία «Περί των μηχανικών θεωρημάτων, προς Ερατοσθένη έφοδος».

Η δημοπράτηση του Κώδικα είχε ως αποτέλεσμα αυτός να περιέλθει στην κατοχή ενός αγνώστου συλλέκτη, ο οποίος κατέβαλε το ποσό των 2.200.050 δολαρίων, και στη συνέχεια να δοθεί προς μελέτη στο Μουσείο Τεχνών Βάλτερς της Βαλτιμόρης. Η ανάγνωσή του με χρήση μέσων υψηλής τεχνολογίας έφερε στο φως τμήματα του Κώδικα που δεν είχε μπορέσει να διαβάσει ο Χάιμπεργκ και ανέτρεψαν ορισμένες από τις απόψεις των ιστορικών της επιστήμης για τον Αρχιμήδη.

Η έννοια του ενεστωτικού απείρου

Στο βιβλίο «Η αναγέννηση του Αρχιμήδη» ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να διαβάσει μεταφρασμένα τρία άρθρα τα οποία αφορούν στα ευρήματα της πρόσφατης ανάγνωσης του Κώδικα. Τα άρθρα υπογράφονται από τους ερευνητές οι οποίοι είχαν την εποπτεία της ανάγνωσής του και δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση Sciamus. Tα δύο πρώτα (στην ουσία πρόκειται για ένα και το αυτό άρθρο το οποίο δημοσιεύτηκε σε δύο μέρη) αφορούν την ανάγνωση της πρότασης 14 της πραγματείας «Περί των μηχανικών θεωρημάτων, προς Ερατοσθένη έφοδος», την οποία ο Χάιμπεργκ δεν είχε καταφέρει να διαβάσει πλήρως. Η ανάγνωση της προτάσεως αυτής, η οποία εντάσσεται στην ίδια ενότητα με τις προτάσεις 12, 13 και 15 και πραγματεύεται την εύρεση του όγκου μιας μορφής κυλινδρικού τμήματος, οδήγησε σε μια αναπάντεχη ανακάλυψη. Ο Αρχιμήδης αποφαίνεται ότι τέσσερα άπειρα σύνολα είναι «πλήθει ίσα» μεταξύ τους. Οπως εξήγησε μιλώντας στο «ΒήμαScience» ο επιμελητής του βιβλίου, αναπληρωτής καθηγητής της Ιστορίας των Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Γ. Χριστιανίδης, «η επικρατούσα άποψη για τους αρχαίους έλληνες μαθηματικούς διαμορφώθηκε από τη μελέτη των κειμένων του Αριστοτέλη, ο οποίος αποφεύγει τη χρήση των ενεστωτικών απείρων. Το γεγονός όμως ότι ο Αρχιμήδης είναι εξοικειωμένος με τα ενεστωτικά άπειρα, όπως προκύπτει από τη διατύπωση της πρότασης 14, υποχρεώνει την επιστημονική κοινότητα να επαναπροσδιορίσει τις απόψεις της για τη θεώρηση του απείρου στην αρχαία ελληνική σκέψη». Το τρίτο άρθρο αφορά την ανάγνωση του «Στομαχίου» το οποίο τοποθετείται πια στο σωστό εννοιολογικό πλαίσιο. (βλ., ένθετο)

Μέθοδοι τετραγωνισμού

Τον κύριο όγκο των τριών άρθρων του βιβλίου ντύνουν τέσσερα ακόμη κεφάλαια: προηγείται το εισαγωγικό σημείωμα του επιμελητή της έκδοσης, ένα κείμενο που βοηθά τον μη ειδήμονα να αντιληφθεί την ουσία των ευρημάτων της ανάγνωσης του Κώδικα και πώς αυτά αλλάζουν τη θεώρηση των επιστημόνων για τα αρχαία ελληνικά μαθηματικά. Επονται ένα άρθρο που συνυπογράφεται από τον κ. Χριστιανίδη και τον κ. Α. Δέμη και αφορά τις μεθόδους τετραγωνισμού του Αρχιμήδη, ένα επίμετρο στο οποίο μπορεί κάποιος να διαβάσει τόσο στην αρχαία ελληνική όσο και μεταφρασμένο το πλήρες κείμενο της πρότασης 14, καθώς επίσης και δύο παραρτήματα: το πρώτο είναι μία επιστολή του Οκτωβρίου του 1998 που υπογράφεται από οκτώ διδάσκοντες του Τμήματος Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης προς το υπουργείο Πολιτισμού με την πρόταση να τεθεί το εν λόγω υπουργείο επικεφαλής της προσπάθειας επιστροφής του Κώδικα στη χώρα μας ως «αυθεντικό κομμάτι της πολιτισμικής μας κληρονομιάς» και το δεύτερο η απάντηση του υπουργείου που υπογράφεται από τον τότε υπουργό Πολιτισμού κ. Ευάγγελο Βενιζέλο.

Από τα παραπάνω θα μπορούσε κάποιος να συμπεράνει λανθασμένα ότι το βιβλίο δεν αφορά παρά μόνον τους μαθηματικούς (οι οποίοι προφανώς και θα πρέπει να διαβάσουν το εξαιρετικά προσεγμένο και καλαίσθητο προϊόν των εκδόσεων Νεφέλη). Ωστόσο, ακόμη και αν τα μαθηματικά δεν είναι το δυνατό σημείο σας, αξίζει τον κόπο να διαβάσετε αυτό το βιβλίο που περιέχει ένα κόσμημα της αρχαίας ελληνικής σκέψης (την πρόταση 14), αλλά και στοιχεία της σύγχρονης ιστορίας μας (τα δύο παραρτήματα).

ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ «ΣΤΟΜΑΧΙΟΥ»

Το «Στομάχιον» δεν είναι από τα διασημότερα έργα του Αρχιμήδη. Στην ύπαρξη ενός αρχικού αποσπάσματος που σωζόταν στην αραβική είχε προστεθεί ένα ακόμη από τον Χάιμπεργκ. Το μικρό μέγεθος όμως των αποσπασμάτων δεν ήταν αρκετό για να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα ως προς το αντικείμενο της πραγματείας, η οποία σχεδόν είχε αγνοηθεί από τους μελετητές. Το σχήμα δε που τη συνόδευε αντί να βοηθήσει στην κατανόηση του περιεχομένου της οδήγησε σε μια παρεξήγηση. Θεωρήθηκε ότι τα 14 επίπεδα σχήματα που εμπεριέχονται στο τετράγωνο θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία εικόνων (π.χ. ζώων, πουλιών), κάτι σαν το κινεζικό παιχνίδι τανγκράμ. Οπως όμως επισημαίνει ο κ. Χριστιανίδης: «Ηταν δύσκολο η άποψη αυτή να γίνει αποδεκτή. Ενας μαθηματικός του διαμετρήματος του Αρχιμήδη να γράφει πραγματεία για ένα παιδικό παιχνίδι; Προφανώς μια άλλη εξήγηση θα έπρεπε να αναζητηθεί».

Η πρόσφατη ανάγνωση του παλίμψηστου έδωσε όντως την εξήγηση: αποκαλύπτοντας σε κομβικό σημείο του κειμένου τη λέξη «πλήθος» επέτρεψε στους επιστήμονες να αντιληφθούν ότι το ζητούμενο δεν ήταν η χρήση των 14 επιπέδων σχημάτων για τη δημιουργία διαφορετικών εικόνων, αλλά το με πόσους διαφορετικούς συνδυασμούς των εν λόγω σχημάτων θα μπορούσαμε να ξαναδημιουργήσουμε το τετράγωνο. Αναζητώντας το πλήθος των διαφορετικών συνδυασμών (η απάντηση είναι 536!), ο Αρχιμήδης έθεσε τις βάσεις της συνδυαστικής, ενός πεδίου των μαθηματικών που εθεωρείτο πολύ πιο πρόσφατο. Σύμφωνα με τον κ. Χριστιανίδη: «Η άποψη ότι η συνδυαστική είναι ένα πεδίο που αναδύθηκε όψιμα στην ιστορία των μαθηματικών ανατράπηκε τα τελευταία χρόνια με μια σειρά από δημοσιεύσεις. Η συνδυαστική ήταν ένα υπαρκτό πεδίο έρευνας για τους αρχαίους έλληνες μαθηματικούς και η ερμηνεία του «Στομαχίου» μέσα στο διανοητικό πλαίσιο αυτής της δραστηριότητας δεν είναι μόνον πιθανή, αλλά και πειστική».

ΙΩΑΝΝΑ ΣΟΥΦΛΕΡΗ (ΤΟ ΒΗΜΑ)

Read more »